Βωλάξ, Τήνος. Τόπος όμορφος και ζωντανός. Χωριό αγαπημένο. Μέρος που θέλουμε να προστατέψουμε και να αναδείξουμε πιο πολύ από ποτέ! Εκτιμούμε όλα όσα μας προσφέρει μέσα απ' την ιστορία και την κουλτούρα του, μέσα από την αξεπέραστη φύση και τις αξίες των ανθρώπων του...
Ακολουθήστε μας!
Ματίνα Γαλάτη

Στις 9 Αυγούστου πραγματοποιήθηκε η παρουσίαση της μελέτης της αρχιτέκτονος και αρχιτέκτονος τοπίου Ματίνας Γαλάτη με τίτλο «Το τοπίο της Βωλάξ» (βλ. προγενέστερα άρθρα), στο ανοικτό αμφιθέατρο της Βωλάξ, στον ίδιο το χώρο για τον οποίον εκπονήθηκε η μελέτη. Την εκδήλωση προλόγισαν η Αντιδήμαρχος Τήνου Αναστασία Δεληγιάννη, ο Καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Αθηνών Μάνθος Σαντοριναίος και η Καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής Τοπίου στο North Dakota State University Άννα-Μαρία Βισίλια. 

H δουλειά της Ματίνας —τη χρήση του βαπτιστικού ονόματος επιτρέπει η νεοπαγής φιλία μας— είναι συστηματική, διεξοδική, λεπτομερής, θα έλεγα συγκλονιστική, χωρίς αυτό να είναι υπερβολικό στην χαμηλών τόνων παρουσία της. Στα μάτια της έβλεπα έναν φλογερό ενθουσιασμό και σε αυτά των ντόπιων, την ικανοποίηση και τη συγκίνηση, που σε κάποιους άφηνε ένα μικρό υδάτινο αυλάκι. Το κοινό μπήκε γρήγορα στο νόημα —οι προλογούντες εξήγησαν την ειδοποιό διαφορά του να αγαπάς έναν τόπο από το να τον σέβεσαι— και πριν ακόμη η αρχιτέκτονας μιλήσει για το έργο της, οι παρευρισκόμενοι είχαν αφεθεί. 

Δεν είναι εύκολο να σχολιάσω τα δικά μου συναισθήματα στη παρουσίαση. Πιστεύω πως η Ματίνα εργάστηκε όπως ένας φτασμένος ερευνητής, χωρίς να σκοτώσει το παιδί, την έφηβη που έχει μέσα της. Η μελέτη αναβάθμισε τη ταπεινότητα και τη μοναξιά του τοπίου σε μια αρχέγονη σοφία. Τα απλά βράχια μετέδωσαν την άλαλη γοητεία τους, την ωραιότητα, την αίγλη τους. Το σύνολο της δουλειάς ζέστανε όλους όσοι είχαμε την τύχη να βρισκόμαστε εκεί, κοντά της, στα πρώτα (;) της βήματα.

Σε μια εποχή που θριαμβεύει η μετριότητα, φάνηκε η δύναμη του καλού —που ολοένα γίνεται καλύτερο, αφού η αρχιτέκτονας μας διαβεβαίωσε πως συνεχίζει τις σχεδιαστικές αποτυπώσεις του μονοπατιού προς τον Αετό. 

Τι άλλο να πω. Μεταφέρω εκτεταμένα αποσπάσματα από το κατατοπιστικό δελτίο τύπου, σαν μια σύμπτυξη της εργασίας και στο τι διημείφθη στην παρουσίαση της 9ης Αυγούστου.

 

ΒΩΛΑΞ = ΒΟΛΙΑ ΓΗΣ

Το χωριό Βωλάξ βρίσκεται σε ένα μικρό οροπέδιο στη μέση της Τήνου με υψόμετρο περίπου 300 μέτρα. Χαρακτηρίζεται από τους λείους, σφαιρικούς γρανιτόλιθους από τους οποίους πήρε την ονομασία του. Αντικρύζοντας κανείς το χωριό, έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα σεληνιακό τοπίο, διάσπαρτο από πέτρες και βράχια που μοιάζουν σαν να έπεσαν από τον ουρανό. Η επιστημονική εξήγηση είναι ότι οι γρανίτες αυτοί είναι ηφαιστειακό μάγμα που αναδύθηκε σταδιακά στην επιφάνεια από τα έγκατα της γης. Με τον καιρό, τη διάβρωση και την αποσάρθρωση οι βράχοι πήραν το χαρακτηριστικό στρογγυλό σχήμα τους. Αυτά τα βολιά γης σχηματίστηκαν πριν από περίπου 15-20 εκατομμύρια χρόνια.

Διακρίνονται τα σπίτια του χωριού και το γρανιτικό τοπίο. 

 

Η ΜΕΛΕΤΗ

Η μελέτη αποτελείται από δύο σκέλη, το Α' θεωρητικό και το Β' in situ, με ειδικό τίτλο «Το τοπίο της Βωλάξ». 

Στο Α’ μέρος που αποτελεί θεωρητικό δοκίμιο και τη «ραχοκοκαλιά» της μελέτης, η Ματίνα Γαλάτη επιχειρεί να διερευνήσει τα φιλοσοφικά χαρακτηριστικά που διέπουν τα φυσικά τοπία, ποιότητες και συναισθήματα που προξενούν τα τοπία που γίνονται πανανθρώπινα αντιληπτά. Τα διατύπωσε σε τέσσερα Κεφάλαια: I Αιωνιότητα, II Διαδικασία, III Πνεύμα και IV Ταπεινότητα.

Το Β’ μέρος της μελέτης είναι η ανακάλυψη αυτών των φιλοσοφικών χαρακτηριστικών στο ίδιο το τοπίο της Βωλάξ και η καταγραφή του τοπίου. Έτσι, η Αιωνιότητα διαβάζεται μέσα από την κλίμακα και την αίσθηση διάρκειας που αποπνέουν οι βράχοι της Βωλάξ. Η Διαδικασία ερμηνεύεται, μελετώντας τις κοιλότητες και τις υφές των βράχων της. 

Ανακαλύπτεται το Πνεύμα αυτών των βράχων, τους οποίους ο καιρός και τα φυσικά στοιχεία σμίλεψαν σε ζωόμορφες φιγούρες. Τέλος, η Ταπεινότητα βρίσκεται στο ανθρώπινο ίχνος των κατοίκων, που αγκάλιασαν την ιδιαιτερότητα του τόπου τους, χτίζοντας το χωριό τους σε αρμονία με το φυσικό, δημιουργώντας μια ουσιαστική ενότητα.

Ταπεινοφροσύνη του ανθρώπινου ίχνους. Μαντρί και περιβάλλοντες βράχοι. Σχεδιαστική και φωτογραφική αποτύπωση.

 

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ

Στη Βωλάξ, η μελετήτρια έκρινε πως το ουσιαστικότερο ήταν να γίνει η χαρτογράφηση των βράχων, να γίνει η αποτύπωση αυτού του μοναδικού φαινομένου για τα ελληνικά δεδομένα και του τόσο σπάνιου για τα παγκόσμια. Να δημιουργηθεί ο χάρτης όπου θα αποτυπώνονται οι γρανιτικοί σχηματισμοί στην ευρύτερη περιοχή γύρω από το χωριό και εν συνεχεία στις πιο ιδιαίτερες περιπτώσεις βράχων, να προχωρήσει στην αποτύπωση τους με λεπτομερή σχέδια. Επιπλέον προχώρησε και στην καταγραφή των ανθρώπινων ιχνών, τις ξερολιθιές, τους στάβλους, τα μαντριά, τα αλώνια και τα σπίτια του χωριού που έχουν κτιστεί σε συνάρτηση με τα βράχια. Για τη δημιουργία αυτού του χάρτη και των σχεδιαστικών αποτυπώσεων, χρησιμοποίησε δορυφορικές εικόνες, εικόνες drone και πραγματοποίησε επιτόπιες καταγραφές.

Ο χάρτης απεικόνισης των γρανιτικών σχηματισμών και των ανθρώπινων ιχνών γύρω από το χωριό Βωλάξ. 

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η μελέτη θεωρεί αξιοσημείωτη στη Βωλάξ τη συγχώνευση του φυσικού τοπίου και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και παρουσιάζει την ελληνική παραδοσιακή αρχιτεκτονική ως φυσική συνέχεια του τοπίου, κάτι που επαληθεύεται στη Βωλάξ. Το ανθρώπινο ίχνος που συναντάται στη Βωλάξ αποτελεί πολιτιστική παρακαταθήκη που συμπληρώνει τη φυσική κληρονομιά.

Ξερολιθιά της Βωλάξ. Το ανθρώπινο χέρι και η φύση έχουν δουλέψει μαζί. Σχεδιαστική και φωτογραφική αποτύπωση.

Επιπλέον, η μελέτη αυτή προτείνει τη χάραξη του μονοπατιού που οδηγεί από το χωριό προς την περιοχή «Βουνό» βορειοανατολικά του χωριού και την οριοθέτηση ενός σημείου με μεγάλο ενδιαφέρον στο τέλος αυτής της διαδρομής, το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει το κεντρικό σημείο ενδιαφέροντος για το σχεδιαζόμενο Γεώτοπο. Το σημείο αυτό βρέθηκε μετά από επιτόπια έρευνα. Το μονοπάτι περνά από πολλά σημεία ενδιαφέροντος, όπως ποικιλόμορφα γεωλογικά φαινόμενα, ζωόμορφους βράχους, ανθρώπινα ίχνη και περιοχές με ιδιαίτερη αξία για τους ντόπιους. Σκοπός είναι η δημιουργία μιας συνολικής βιωματικής εμπειρίας του τοπίου.

Ο χάρτης απεικόνισης του προτεινόμενου μονοπατιού από τη Βωλάξ προς το Βουνό και των σημείων ενδιαφέροντος.

Ο ζωόμορφος βράχος του Αετού στο τέλος της διαδρομής. Σχεδιαστική και φωτογραφική αποτύπωση.

Τελικά σκοπός αυτής της μελέτης δεν είναι μια καταγραφή ενός τόπου που να προκύπτει από την αυστηρά λογική ενατένιση. Πρόκειται για την ποιητική καταγραφή ενός μοναδικού τοπίου, όπου επιστήμη και τέχνη συμπορεύονται ως τα εργαλεία μιας βιωματικής αφήγησης. Με αυτόν τον τρόπο, η μελέτη αυτή επιχειρεί να τεκμηριώσει θεωρητικά απόψεις για το τοπίο, καθώς και να συμβάλλει στην καταγραφή της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας.

Την εκδήλωση έκλεισαν οι τοποθετήσεις των παρευρισκόμενων, εκ των οποίων του Καθηγητή Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γεώργιου Στουρνάρα, που έχει προτείνει να συμπεριληφθεί η Βωλάξ στους Γεώτοπους της Ελλάδας. 

 

Σύντομο βιογραφικό σημείωμα της μελετήριας

Η Ματίνα Γαλάτη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Πολυτεχνείο Κρήτης, όπου και έλαβε το πτυχίο της στην Αρχιτεκτονική. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στην Αρχιτεκτονική Τοπίου από το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει εργαστεί σε ερευνητικά, δημόσια και ιδιωτικά έργα τοπίου στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την καταγραφή του ελληνικού τοπίου. Παράλληλα ασχολείται με τη ζωγραφική, τη φωτογραφία και την κινούμενη εικόνα και έχει λάβει μέρος σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα.

Μοιραστείτε το