Η ξερολιθιά είναι κανονικά ένας αρχέγονος τρόπος χτισίματος που, όπως καταλαβαίνουμε από το όνομά του, αποτελείται από ξερό λίθο, δηλαδή σκέτη πέτρα, χωρίς να χρησιμοποιείται άλλη συγκολλητική ουσία όπως η λάσπη ή το τσιμέντο.

Χάρη στην ξερολιθιά οι κάτοικοι μπόρεσαν να χωρίσουν μεταξύ τους τα χωράφια τους, να περιορίσουν τις μετακινήσεις των ζώων και να δημιουργήσουν δρόμους και μονοπάτια. Το πιο σημαντικό όμως, με βάση αυτόν τον τύπο κτισίματος, ήταν να δημιουργήσουν πέτρινους τοίχους αντιστήριξης, αναβαθμίδες όπως λένε τα λεξικά, τράφους και πεζούλες στον τοπικό ιδιωματισμό...

Η μαζική χρήση της ξερολιθιάς αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της Τήνου, και σε αυτήν οφείλει πολλά το νησί από την ανάπτυξη του.

Oι αναβαθμίδες δεν αποτελούν μόνο έναν αξιόπιστο μάρτυρα από το μακρινό παρελθόν, που δεν προσβάλλει το τοπίο, αλλά για τους παλιούς Τηνιακούς υπήρξε σχεδόν ο μοναδικός τους σύμμαχος προκειμένου να επιβιώσουν. Η άγονη γη και οι δεκάδες πετρώδεις όγκοι δεν είναι φιλικοί προς τους κατοίκους. Και, παρά την συνολική πίστη, οι πλειοψηφία των κατοίκων των Κυκλάδων δεν είναι ψαράδες αλλά γεωργοκτηνοτρόφοι.

Στα κυκλαδονήσια το χώμα δεν είναι πλούσιο και η κατωφέρεια μεγάλη. Έπρεπε λοιπόν οι Τηνιακοί να βρουν τρόπους για να δημιουργήσουν χωράφια επάνω στους λόφους και τα βουνά που διέμεναν. Έπρεπε να τα καλλιεργήσουν και να εξοικονομήσουν το απαραίτητο νερό, το οποίο κατέληγε ανεκμετάλλευτο στη θάλασσα.

Με το κτίσιμο των αναβαθμίδων «που βλέπουμε σήμερα σ' όλες τις πλαγιές της Τήνου, ουσιαστικά πολλαπλασίασαν την έκταση της καλλιεργήσιμης γης τους ενώ ταυτόχρονα προστάτευαν και το έδαφος από τη διάβρωση», αφού πέτρινοι τοίχοι από ξερολιθιά χρησίμευαν «και ως φράκτες για να χωρίζουν τις ιδιοκτησίες και τα βοσκοτόπια, ενώ δεν άφηναν το νερό να κατρακυλήσει».

Σήμερα όταν διαβάζουμε για τις ξερολιθιές εννοούμε «αυτά τα μικρά αρχιτεκτονικά διαμάντια, που αποτελούνται αποκλειστικά από πέτρες που προέρχονται από τα ίδια τα χωράφια, και που δημιουργούν τις αναβαθμίδες. Πέτρα πάνω στην πέτρα και αποκλειστικά πέτρες ως σφήνες, αλλά ποτέ πάνω στο χώμα. Έπρεπε να στηριχτούν πάνω σε βράχο –κάτι πολύ εύκολο αφού αν σκάψεις σε βάθος 20–50 εκ. θα πέσεις σε βράχο οπωσδήποτε. Η... βαρύτητα, λοιπόν, αλλά και η μαστοριά του τεχνίτη ήταν αυτή που κρατούσε όρθιες τις ξερολιθιές». 

Το ότι δεν είχαν ανάμεσά τους συγκολλητική ουσία βοηθούσε στο ότι «η οποιαδήποτε ζημιά δεν επηρέαζε ολόκληρη την κατασκευή και μπορούσε να επιδιορθωθεί τοπικά. Και οι επιδιορθώσεις αυτές αποτελούσαν μία από τις κύριες ασχολίες των Τηνιακών, που είχαν πάντα στην έννοια τους αυτές τις πεζούλες». 

Πολλές φορές, μάλιστα, υπήρχαν κάποια σημεία φτιαγμένα ειδικά για να μπορεί κανείς να εισέλθει/εξέλθει σε ένα χωράφι. Αυτό το σημείο (που έμοιαζε με το λατινικό γράμμα "V"), την πέτρινη είσοδο δηλαδή, την έλεγαν ομπατή ή εμπατή.

Ο συχωρεμένος ο μπαρμπα-Αντρίκος ο Βίδος ήταν ένας από τους πιο ικανούς χτίστες ξερολιθιάς του χωριού.

 

Για την μεταφορά: mix_07.2015