Το 1998, σε μια αξιομνημόνευτη έρευνα που κράτησε κάποια χρόνια, ο εφημέριος Καλλονής π. Αντώνιος Φόνσος, προσπάθησε να καταγράψει τις Ουρσουλίνες και τις Φραγκισκανίδες των Σπιτιών. Ιδιόρρυθμες, δηλαδή, καλόγριες που δεν έμεναν σε μοναστήρια αλλά στα σπίτια τους. Με βάση αυτήν την έρευνα θα αναδείξουμε τον σημαντικό αριθμό καλογραιών που γεννήθηκαν και έμειναν στο χωριό Βωλάξ.

Σίγουρα, υπάρχουν και άλλες που δε θα γίνουν ποτέ γνωστές (όπως παρατηρεί ο π. Μάρκος Φώσκολος), αφού τα ονόματά τους δεν καταγράφτηκαν κάπου ή χάθηκαν τα σχετικά βιβλία και έγγραφα. Άλλων πάλι, θα έρχονται σιγά-σιγά στην επιφάνεια και θα προστίθενται στον μακρύ κατάλογο. Ήδη, ο π. Φώσκολος σε άρθρο του στα Τηνιακά Μηνύματα #247, προσέθεσε την Φραγκισκανίδα μοναχή Ελισσάβετ Φοσκαρίνη που έζησε στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα.

Ουρσουλίνες Μοναχές H Αγ. Αγγέλα Μερίτσι (1474-1540) είναι η ιδρύτρια του Τάγματος των Ουρσουλινών Μοναχών [1]. Ήταν το 1630 όταν άρχισαν διαπραγματεύσεις εκ μέρους των Ιησουϊτών και του Αρχιεπισκόπου της Νάξου ώστε να εγκατασταθούν εκεί μοναχές Ουρσουλίνες και να διαπαιδαγωγούν κορίτσια. Οι πρώτες προσπάθειες πού έγιναν μέσα στη δεκαετία 1660-1670 δεν καρποφόρησαν. Τελικά, οι πρώτες Ουρσουλίνες που έφτασαν στη Νάξο και εγκαθίδρυσαν το πρώτο μοναστήρι στον ελληνικό χώρο, δεν ήταν ξένες αλλά τηνιακές. Ακόμη και οι Ουρσουλίνες της Σύρου, στην πρώτη φάση της ιστορίας τους, δηλαδή στην περίοδο προετοιμασίας και δοκιμής πριν την ένταξη στο τάγμα, υπάγονταν στην Τήνο.

Οι Ουρσουλίνες ξεκίνησαν να υφίστανται στην Τήνο στις 15.07.1704, όχι με τη μοναστηριακή μορφή, αλλά με αρχικό ιδιόρρυθμο σχήμα, δηλαδή διαμένοντας μόνες στο σπίτι τους [2]. Από την Αγ. Αγγέλα είχε επικρατήσει να ονομάζονται Αγγελίνες όσες διέμεναν στα σπίτια τους, σε αντίθεση με τις Ουρσουλίνες μοναχές που ζούσαν εσώκλειστες στο Μοναστήρι των Λουτρών. 

Η ιδέα να ιδρυθεί το Τάγμα με αυτήν τη μορφή ήταν του ηγούμενου της μονής Ιησουϊτών του Κάστρου π. Χριστόφορου Foresti και την πρότεινε στον επίσκοπο του νησιού Φρα Πέτρου Μάρτυρα Ιουστινιάνη, ο οποίος έδωσε αμέσως τη συγκατάθεσή του (1704). Στις 15.03.1719 ο επίσκοπος Νικόλαος Σιγάλας αναφέρεται στιςΦραγκισκανίδες Μοναχές που είναι γύρω στις 40 και γράφει ότι άλλες 22 δεν έχουν clausura (άβατο) και ζουν στα πατρικά τους σπίτια [3]. Το 1783 οι Ουρσουλίνες μοναχές είχαν φτάσει ήδη τις 56. 

Από το Βιβλίο Θανάτων των Ουρσουλινών μοναχών (1702-1894) βρίσκουμε τις:
1. Ελένη ... [;-1784]
«Die 30 Novembris 1784 Volacos - Elena Orsolina fu seppellita nella Chiesa di d. a Villa munita di tutti i sacramenti». [εγ. 30.11.1784]
2. Ελένη Φοσκαρίνη του Αντωνίου [...-1843]
«17 Gennaio 1843 Volacus - Mori Elena figlia del g.m Antonio Foscarini, Monaca Orsolina e fu seppelita la.» [εγ. 17.01.1843] Κάποια φορά την βρίσκουμε, προφανώς και εκ παραδρομής, ως Κλεμεντίνη. 
3. Μαργαρίτα Φυρίγου [1800-1876]
«Volacco - Mori Suora Margarita Ferigo d anni 76 e fu sepolta a Lutra nel sepolcro delle Monache nell Agosto del 1876». [AKT, φακ. 38, εσ. 4, φ. 49, 08.1876]
(Υπάρχει και αναφορά για κάποια καλόγρια Φυρίγου χωρίς μικρό όνομα. Πιθανώς αναφέρεται στην Μαργαρίτα Φυρίγου.) [ΑΚΤ, φακ. 38, εσ. 4, 10.10.1834]. Ενώ, έχουμε βρει και ένα προικοσύμφωνο της μοναχής Φυρίγου του Γεωργίου και της Ελένης [φ. 49-50, 10.10.1834]. Άραγε πρόκειται για την ίδια;
4. Μαρία Φυρίγου [1816-1883]
«9 Gennaro 1883 Volaco - Mori in Volaco S. Maria Ferigo d' anni 67 quasi all' improvisto e fu sepolta nella Chiesa nostra di Lutra». [ΑΚΤ, φακ. 38, εσ. 4, φ. 63, 9.01.1883]
Υπάρχει και άλλη αναφορά: [ΑΚΤ, φακ. 38, εσ. 4, 1845] ενώ, έχουμε βρει το προικοσύμφωνο της μοναχής Μαρίας Φυρίγου, του Ιωάννη και της Μαρίας το γένος Βεντούρα [φ. 63-64, 1845]. Άραγε πρόκειται για την ίδια;
5. Ελισάβετ (Ζαμπέτα) Καλουμένου [...-1876]
«26 Marzo 1886 Volax - Mori in Volax suor Elisabetta Calumeno, di anni... Due giorni prima della morte fece i voti di divozione, e fu sepolta nella nostra chiesa». [AKT, φακ. 38, εσ. 4, φ. 71] (εγγ. 26.03.1876)
Υπάρχουν και άλλες αναφορές: [AKT, φακ. 38, εσ. 4, 27.10.1847 και φακ. 52, φ. 77, 15.06.1863 και στο Libro Maestro της Βωλάξ, με το όνομα Zabeta, 1856] Εξάλλου, υπάρχει εκτίμηση περιουσίας της μοναχής Ελισσάβετ Νικολάου Καλουμένου. [φ. 71-72, 27.10.1847] Τη συνέταξε ο ιερέας Ιωάννης Βαπτιστής Κορίνθιος, εφημέριος Κτικάδου.

Από τα χρονικά Cronaca delle Orsoline Indigene 1818-1945, βρίσκουμε τις: 

6. Αννέτα Φυρίγου του Ανδρέα [1868-1922] [εγ. 26]
«1922 - Εις τας 10 του μηνός τούτου Ιουλίου απέθανε η Αδελφή Αννέττα Φιρίγω εκ του Χωρίου Βολάξη. Εκ της παιδικής αυτής ειληκίας ήτο ευλαβής και αποσυρμένη. Εδούλευσε εις την Κωνσταντινούπολιην διάφορα έτη με φρονιμάδα και καλόν παράδειγμα. Αφιερώθει εις το Τάγμα της Αγ. Ούρσουλας εις ηλικίαν 25 ετών, εις τα 1893 ενεδύθει το Ιερόν Φόρεμα και εις το 1901 έλαβε τα Ιερά Ταξήματα. Ήτον πάντοτε επιμελής και πρόθυμη εις όλα τα καθήκοντα του Τάγματος και ακριβεστάτη εις την υπακοήν και διαφύλαξη του Κανονισμού. Υπέφερε πολυχρόνια βάσανα και πληγάς. Μετέβει εις το εν Σύρω γαλλικόν νοσοκομείον των Καλογραιών του ελέους όπως εύρει βελτίωσιν των βασάνων της. Αλλά μετά 20 ημέρας ο Κύριος την εφώναξε εις την αιώνιαν ζωήν με άγιον θάνατον αφήσας μεγάλα παραδείγματα αγίων αρετών. Ενταφηάσθει εις την αιώνιαν ζωήν με άγιον θάνατον αφήσας μεγάλα παραδείγματα αγίων αρετών. Ενταφηάσθει εις την άνω Σύρον εις τον Τάφον των Καλωγραιών Ουρσουλινών.» [10.07.1922]
7. Ειρήνη Φυρίγου του Ανδρέα
Στην απογραφή του χωριού στις 6.08.1932 [εγ. 19] βλέπουμε μια Ειρήνη Φυρίγου του Ανδρέα και της Αννέτας. (υπάρχει σχέση με τη Ειρήνη Φυρίγου του Νικολάου; βλ. πιο κάτω)
8. Μαριέττα Ξενοπούλου [1862-1942]
«Εις τας 30 Σεπτεμβρίου 1942 απέθανε η αδελφή Μαριέττα Ξενόπουλου εκ του Χωρίου Βόλακος. Εκατοίκησε πολλά έτη εις τα Λουτρά εις το σπήτι της Συντροφίας υπηρέτη την Εκκλησία και τους Πατέρας Ιησουίτας. Είχε μερικήν αρετήν αδελφικής αγάπης, με μεγάλην καρδιάν επεριποιήτο όσας έμειναν εις το σπίτι δίδωσα εις όλας εκδούλευσιν και βοήθειαν. Ήτο δια όλας χάρι και παριγορία. Ασθένεισε εις έσχατην ηλικίαν επαρεδόθη εις μιαν ανιψυάν της, υπόφερε με υπομονήν τα βάσσανά της, η παριγορία της εις το τέλος της ζωής της ήτον ο Ιερεύς και προσευχή. Εζήτησε και έλαβε τα άγια Μηστήρια συμορφωμένη εις το Θείον θέλημα παρέδωκε το πνεύμα της εις τον Θεόν εις ηλικίαν 79 ετών και 6 μηνών. Σύμφωνα με το βιβλίο Θανάτων Ενορίας Αγ. Αγαπητού, ΙΙ, φ.213, πέθανε στο Αγάπη: «Σωτήριο έτος 1942, 30 Σεπτεμβρίου, πέθανε η Μαρία (ή Μαριέττα) Ξενοπούλου του Αντωνίου, μοναχή Ουρσουλίνα, σε ηλικία 80 ετών, γεννήθηκε και βαπτίσθηκε στη Βωλάξ, παρέδωσε το πνεύμα της σ' αυτό το χωριό (Αγάπη). Την έθαψαν στα Λουτρά.» (εγγ. 30.09.1942) [Libro Maestro, αρ. εγ. 21, υπάρχει στην απογραφή τις 18.08.1911] Εκ παραδρομής αναφέρεται ότι γεννήθηκε το 1867 [Απόστολος Μωραΐτης, Δήμος Σωσθενίου Τήνου - Οδοιπορικό Μέσα στο Χρόνο, Αθήνα 1994, σελ. 249] Την βρίσκουμε και στην απογραφή της 18.8.1911 [εγ. 5] 

Φραγκισκανίδες Μοναχές Για τις μοναχές του λεγόμενου Τρίτου Τάγματος του Αγ. Φραγκίσκου(Φραζεσκάνες τις ονόμαζαν οι ντόπιοι) γνωρίζουμε πολύ λίγα στοιχεία. Για τις Φραγκισκανίδες ήταν υπεύθυνοι οι πατέρες Φραγκισκανοί της αντίστοιχης μονής στη Μέση. Το αρχείο, δυστυχώς καταστράφηκε από πυρκαγιά στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η ίδρυση δυο γυναικείων μοναχικών ταγμάτων στο ίδιο νησί, με παραπλήσιο Κανονισμό και τρόπο ζωής, έφερε ανταγωνισμό μεταξύ των δυο ανδρικών Ταγμάτων καθοδηγητών. Έγγραφο του πατέρα Gianlorenzo da Sora, προς τον επίσκοπο της Τήνου Βικέντιο de Via, συντεταγμένο στις 3.07.1773 μας πληροφορεί ότι οι Φραγκισκανίδες μοναχές άρχισαν την ύπαρξή τους στο νησί της Τήνου το 1614. Το 1719 υπάρχουν 40 περίπου μοναχές όχι έγκλειστες. Η κάθε υποψήφια μοναχή όφειλε, από τον Κανονισμό των Ταγμάτων τους, να κατέχει ορισμένα περιουσιακά στοιχεία με τα οποία θα εξασφάλιζε τα απαραίτητα προς το ζην. Πολλά απ' αυτά τα έγγραφα περιέχονται στο ΑΚΤ φάκελος 38, εσ.4 (σύνολο 97 εγγράφων) καθώς και κάποια άλλα συμπληρωματικά (όπως διαθήκες, δωρεές, λεγάτα κ.α.) μας δίνουν αρκετές πληροφορίες και για το δεύτερο γυναικείο μοναχικό τάγμα.

1. Ελισσάβετ Φοσκαρίνη του Ιακώβου
Η Αδελφή Ελισσάβετ, αποφάσισε σε νεανική ηλικία, αφού ζούσαν οι γονείς της, να ενδυθεί το ράσο του Αγ. Φραγκίσκου. ο πατέρας της Ιάκωβος Φοσκαρίνης του ποτέ Ανδρέα και η σύζυγός του Αννέζα, συνέταξαν το προικοχάρτι της. Το κείμενο έχει ενδιαφέρον και για τα τοπωνύμια της περιοχής:
«Στο όνομα του Χριστού Αμήν. 1755, στις 8 Μαρτίου, στο χωριό Βωλάξ, στο σπίτι του Ιακώβου Φοσκαρίνη του ποτέ Ανδρέα, με την Αννέζα τη σύζυγό του, οι οποίοι επιθυμώντας η κόρη τους η λεγόμενη Ελισσάβετ να ενδυθεί το φόρεμα του σεραφειμικού Αγ. Φραγκίσκου με την ευλογία του Κυρίου του Θεού και τη δική τους, της υπόσχονται ως προίκα όσα ακολουθούν δηλαδή, στη θυγατέρα τους τη λεγόμενη Ελισσάβετ: Το κτήμα στο Άσπρο Βουνί που συνορεύει ο Βαπτιστής Βιδάλ και ο Γιώργης Ασκαθάρης. Επίσης στη θέση Κορακιά, το κτήμα με κήπο και με όλα του τα δέντρα, όπως βρίσκεται, και που συνορεύει ο Γιάννης Φοσκαρίνης και ο Τζώρτζης Φερίγος. Επίσης την αμμουδαριά στη θέση Καλαξινά, μια παραγκεριά που συνορεύει ο Γιώργης Γκίζης και ο Αλεξανδρόπουλος. Στη θέση Ασκέλες, το κτήμα με τις μουριές που συνορεύει ο Γιάννης Καλούμενος και ο [...]. Επίσης, το κτήμα στον Βριάδο, εκείνο που έχω από τη μητέρα μου και που συνορεύει ο ίδιος ο υποσχόμενος και ο Γιάννης Καλούμενος, όπως βρίσκεται. Επίσης στο χωριό, το κτήμα της Αλωνίστρας που συνορεύει ο Γιώργης Φερίγος. Επίσης, στην ίδια τοποθεσία μια συκιά. Επίσης στη Σούπανη το κτήμα με τ' αμπέλι και τις συκιές που συνορεύει ο Πιέρος Τσικαλάς και ο Γιώργης Τσικαλάς. Επίσης το έξω σπιτάκι, όσο θα ζουν οι υποσχόμενοι, και μετά τον θάνατό τους θα μπορεί (η μοναχή) να έχει το μεγάλο σπίτι, οπότε θα πρέπει να αφήσει το μικρό. Επίσης όλα τα γυναικεία της ρούχα και μια καρυδένια κασέλα όπως βρίσκεται. Εγώ, ο Δον Πέτρος Βιδάλ εφημέριος της Βωλάξ, συνέταξα το παρόν και βεβαιώνω τα παραπάνω και ήταν παρόντες μάρτυρες ο Μάρκος Ξενόπουλος του Γιάννη και ο Ανδρέας Καλούμενος του Γιάννη». [ΑΚΤ, Ενοριακό Αρχείο Βωλάξ, φ. 3] Υπάρχει και άλλη μία αναφορά [ΑΚΤ, φακ. 38, εσ. 4, 14.05.1879]
2. Ελιζαμπέτα Καλουμένου του Γεωργίου
Το όνομά της μας το «δίνει» ο π. Αντώνιος Φόνσος [Ιδιόρρυθμες Καλόγριες στην Τήνο μέρος Β', Τηνιακά Ανάλεκτα τόμ. 4ος, 2000, σελ. 128]. Το επώνυμό της το βρίσκουμε στην απογραφή της 6.08.1861, και στον κατάλογο καλογραιών [εγ. 78]
3. Ελένη Φοσκαρίνη του Ιακώβου
Προικοσύμφωνο της της μοναχής Ελένης Φοσκαρίνη του Ιακώβου και της Ειρήνης [φ. 166-167, 14.05.1879] Το πιστοποιητικό συνέταξε και υπέγραψε ο εφημέριος Λουτρών Αντώνιος Σιγάλας. Υπάρχει και συμπληρωματικό προικοσύμφωνο. [φ. 174-175, 14.05.1880] Υπάρχει στον κατάλογο καλογραιών. [εγ. 43]
4. Ειρήνη Φυρίγου του Νικολάου
Προικοσύμφωνο και πιστοποιητικό για την προίκα της Ειρήνης Νικ. Φυρίγου [φ. 180-183, 14.05.1886 και 29.05.1886] Το πιστοποιητικό συνέταξε και υπέγραψε ο εφημέριος Λουτρών Αντώνιος Σιγάλας. Την πρωτοβρίσκουμε στον κατάλογο καλογραιών [εγ. 57] ως Irene Nicol. Firigo. Στα βιβλία της Βωλάξ τη βρίσκουμε κι άλλες φορές [18.10.1902, στην περιοχή Περάματα, και 14.10.1905] 

Τέλος, Από μια εκτίμηση αξίας κτημάτων του Γιάννη Φοσκαρίνη, από το Νικολό Δελλατόλα,[φ. 10, 13.09.1789], υπάρχει αναφορά σε κάποια «ανώνυμη» μοναχή. Από τα τοπωνύμια μπορούμε να συμπεράνουμε πως κατάγεται από τη Βωλάξ. Δεν ξέρουμε όμως σε ποια μοναχή αναφέρονται.

[1] H Santa Angela Merici ταξιδεύοντας το 1524 στους Άγιους Τόπους στάθμευσε για λίγες μέρες στην βενετοκρατούμενη Κρήτηόπου και τυφλώθηκε. Συνέχισε το ταξίδι στους Άγιους Τόπους, ξαναβρήκε το φως της και επέστρεψε στη Ρώμη. Τον Νοέμβριο του 1535 επέλεξε 12 παρθένες και ίδρυσε το Τάγμα σε ένα μικρό σπίτι στην Μπρέσια. Το 1807 έγινε πλέον Αγία από τον Πάπα Πίο Η'.

[2] Ο επίσκοπος Τήνου Ιωάννης Κολλάρος, το 1819, σημείωνε σε ποιμαντορική επίσκεψή του: «Υπάρχουν ακόμα μερικές ευλαβείς γυναίκες ντυμένες με το φόρεμα της Αγίας Ούρσουλας και της Αγία Κλάρας, οι οποίες κάνουν απλούς όρκους. Οι πρώτες, με την άδεια του επισκόπου, διευθύνονται από τον Ηγούμενο των Ιησουϊτων, οι δεύτερες από εκείνον του Αγ. Φραγκίσκου, και με διάταγμα της Ιεράς Συνόδου, κατοικούν στα ιδιωτικά τους σπίτια, ζουν με τη μικρή προίκα τους και με τις διάφορες εργασίες τους. Αρκετές από αυτές κάνουν μάθημα στα μικρά κορίτσια στα διάφορα χωριά, έχουν κάποια ευθύνη στο να καθαρίζουν την Εκκλησία και προϊστανται κάθε βράδυ στην απαγγελία του Αγ. Ροδαρίου». [Hofmann, Tinos, σελ. 199-200] 

[3] «Οι Ουρσουλίνες Παρθένες κατοικούν μόνες στα ιδιωτικά τους σπίτια, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει άβατο, ούτε κοινοβιακή ζωή, και κάνουν απλούς όρκους αγνότητας, και όρκο παραμονής στο Τάγμα, δίχως όρκο φτώχιας και υπακοής». [Hofmann, ό.π. σελ. 139]

Πηγή πληροφοριών υπήρξαν:
π. Αντώνιος Φόνσος, Ιδιόρρυθμες Καλόγριες στην Τήνο μέρος Α', Τηνιακά Ανάλεκτα τόμος 3ος, 1998, σελ.129
π. Αντώνιος Φόνσος, Ιδιόρρυθμες Καλόγριες στην Τήνο μέρος Β', Τηνιακά Ανάλεκτα τόμος 4ος, 2000, σελ.128
Απογραφή έμψυχου δυναμικού χωρίου Βωλάξ, 6.8.1861
Απογραφή έμψυχου δυναμικού χωρίου Βωλάξ, 18.8.1911
Libro Maestro di Vulaccus, 1849

Για τη μεταφορά: dvidos, 7-2015

Μια συνοπτική παρουσίαση των εκκλησιών του χωριού.

Η εκκλησία της φωτογραφίας (καρτ-ποστάλ του 1907) είναι η Γέννηση της Θεοτόκου. Aυτή ήταν η ενοριακή εκκλησία του χωριού μέχρι την πρώση της το 1911. Στην θέση της σήμερα είναι ένα μικρό εικονοστάσι. 

'Αγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής ή Γέννηση της Θεοτόκου

Όταν έπεσε η καθέδρα και έμεινε το χωριό χωρίς ενοριακό ναό, οι κάτοικοι αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν το παλαιό, εν ενεργεία όμως, κοιμητήριο του χωριού, τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Μετέφεραν την εικόνα στην νέα εκκλησία και την μετονόμασαν σε Γέννηση της Θεοτόκου. Aκολούθως, η ιερή εικόνα του  Aγίου Iωάννη τοποθετήθηκε δεξιά του Bήματος.

Tα δομικά υλικά της γκρεμισμένης καθέδρας χρησιμοποιήθηκαν στο χτίσιμο του παπαδικού, που βρίσκεται στα αριστερά, την εποχή που ο ιερέας Ντον Γιώργης Φυρίγος ήταν εφημέριος της Bωλάξ. Iερέας ονομαστός για το πνεύμα και τον χαρακτήρα του.

Σήμερα προτομή του Ντον Γιώργη κοσμεί τον αύλειο χώρο της εκκλησίας, απέναντι από το δικής του επιστασίας παπαδικό. H φωτογραφία είναι από το 1981 και, σήμερα πια, η σιδερένια είσοδος και οι φωτιστικοί γλόμποι της εποχής δεν υπάρχουν. Το ίδιο και σχεδόν όλοι οι ενήλικες της φωτογραφίας.

Αγία Μαρίνα

Πολύ μικρό ξωκλήσι στο παλιό μονοπάτι προς την Καλαμάν. Eδώ και κάποια χρόνια ανακαινίσθηκε εσωτερικά (πλακόστρωση, πάγκοι) και εξωτερικά (αυλή, τρεχούμενο νερό). H φωτογραφία είναι του 1993.

Παναγία της Καλαμάν

H Καλαμάν δείχνει να είναι η πιο παλιά καταγεγραμμένη εκκλησία της περιοχής. Χτίστηκε το 1758.

Το 1792 ανακαινίζεται και μεγαλώνει. Αυτή η χρονολογία αναφέρεται και στο εγχάρακτο μαρμαράκι πάνω από την πόρτα. Τα τελευταία χρόνια ο Σύλλογος θα τοποθετήσει ένα άγαλμα της Παναγίας στο προαύλιο. Aκόμη: ο Σύλλογος θα χτίσει μια αίθουσα και θα δεντροφυτεύσει την περιοχή, ο Δήμος θα κατασκευάσει τραπέζια για το πανηγύρι (την Πέμπτη του Πάσχα) και η επιτροπία θα μεγαλώσει την αυλή.

Μία ιστορία που εξηγεί την ονομασία πάει κάπως έτσι:

Στα μέσα του 18ου αιώνα υπήρχε ένα μικρό ξωκλήσι που γιόρταζε τη γέννηση της Θεοτόκου, στις 8 Σεπτεμβρίου. Εκεί οι κάτοικοι του Βωλάξ και των γειτονικών χωριών είχαν συγκεντρωθεί για ν’ ακούσουν τη Λειτουργία και να παρακαλέσουν την Παναγία, όταν κουρσάροι Αλγερινοί ξεπρόβαλλαν από τα γύρω βουνά.

Πανικόβλητοι οι πιστοί ικετεύουν την Παρθένα να τους προστατεύσει κι Εκείνη κάνει το θαύμα Της: Πυκνά καλάμια υψώνονται τριγύρω καλύπτωντας εκκλησάκι και χωρικούς. Οι πειρατές αναγκάζονται να φύγουν άπρακτοι. Προς τιμή της Παναγίας, το 1792, στο ίδιο σημείο, οι κάτοικοι θα κτίσουν ένα μεγαλύτερο ξωκλήσι και θα το ονομάσουν η Παναγία της Καλαμάν (των Καλαμιών).

Άγια Βενεράντα

Άγια Bενεράντα όπως λέμε Αγία Παρασκευή· στη θέση Γρίζα. Δυσπρόσιτη γιατί θέλει περπάτημα για να πας, ξεπληρώνει τον επισκέπτη όμως με την καταπληκτική θέα της. Aνακαινίσθηκε πρόσφατα (2008).

Άγιος Μάρκος

Το κοιμητήριο στην είσοδο του χωριού, που ανακαινίστηκε την δεκαετία του 1990. Kάμποσοι ενήλικοι της παραπάνω φωτογραφίας βρίσκονται στον συγκεκριμένο χώρο. H εκκλησία αυτή φυλάει κατά κάποιον τρόπο την είσοδο του χωριού.

Ακουστικά αποσπάσματα

Ο χτύπος κάθε καμπάνας είναι διαφορετικός. Και μάλιστα, ο τρόπος που “κιοκάρει” ή "σημαίνει" ο κάθε παπάς είναι κάτι σαν... την υπογραφή του. Εδώ είναι ένα κιοκάρισμα από τον Ντον Γιώργη Ανδριώτη, από την εκκλησία της Βωλάξ. Η ηχογράφηση έχει δυστυχώς πολύ αέρα, αλλά δεν θα γινόταν αλλιώς.

volax_bells_28-08-99.mp3, 508920 bytes

Asperges me

Η λειτουργία, ώς το 1990 περίπου, ψελνόταν κατά ένα μέρος στα λατινικά. Και ξεκίναγε με αυτό. Ποτέ δεν το είδα γραμμένο. Αυτοσχεδίαζα ό,τι καταλάβαινα — 10 χρωνών παιδί γαρ — και έψελνα κι εγώ. Απόψε είχα την έμπνευση, το έψαξα και το βρήκα.

Asperges me, Domine, hyssopo, et mundabor:
Lavabis me, et super nivem dealbabor.
Miserere mei, Deus,
secundum magnam misericordiam tuam.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio, et nunc, et semper,
et in saecula saeculorum. Amen.

Asperges me…

Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam.
Et salutare tuum da nobis.
Domine, exaudi orationem meam.
Et clamor meus ad te veniat.
Dominus vobiscum.
Et cum spiritu tuo.

asperges_me.mp3, 536 kBytes

Είναι μια προσευχή που ψέλνεται στην αρχή της λειτουργίας, και ζητά από τον θεό να μας καθαρίσει για να μπορέσουμε να παρακολουθήσουμε την λειτουργία. Αν θέλετε να το ακούσετε στα Βωλακίτικα, ζητήστε από τον Μάρκο τον Γκανάνη να σας το τραγουδήσει. Βιαστείτε όμως γιατί είπαμε...

Λίγο πριν ανοίξει την πόρτα του για πρώτη φορά το Λαογραφικό Μουσείο στο παπαδικό –και δυστυχώς λίγο μετά τον θάνατο του συζύγου της– ζητήθηκε από την θεία Άννα (Άννα Ματθ. Φυρίγου σύζυγος Αντρίκου Βίδου) να γράψει κάποιες συνταγές παραδοσιακών γλυκών ώστε να μπουν στο Μουσείο του χωριού.

Η φήμη της στα παραδοσιακά τηνιακά γλυκά έκανε τους υπεύθυνους λειτουργίας του νεοσύστατου τότε Μουσείου να την παρακαλέσουν ζητώντας να τους τις γράψει έτσι όπως εκείνη ήξερε ώστε να περάσουν πια από γενιά σε γενιά...

Το μόνο που της ζήτησαν ήταν να τις γράψει με ένα σκούρο μαρκαδόρο που της έδωσαν, ώστε, να μην σβήσουν στην πάροδο του χρόνου. Της δώσανε και ένα απλό τετράδιο και της είπαν: «Θεία, όταν νιώθεις έτοιμη μας τις γράφεις». «Είμαι μεγάλη πια και όχι κοριτσάκι για συνταγές...» τους είπε. Έβαλε, όμως, χαμογελαστή τον μαρκαδόρο στην τσέπη της και έφυγε. συνέχεια...

Μια μικρή παρουσίαση του Λαογραφικού Μουσείου του χωριού.

Ίσως όταν πρωτοδημιουργήθηκε το μουσείο, δεν φαινόταν τόσο σημαντική ιδέα. Τα εκθέματα σε αυτό ήταν τα ίδια που είχαμε στα σπίτια των παππούδων μας. Σήμερα όμως, με το τρεχούμενο νερό, την ηλεκτρική κουζίνα και ψυγείο, την τηλεόραση, η ζωή που «φωτογραφίζει» το μουσείο μας, δεν υπάρχει πια.

Ιστορικό

Το μουσείο, φτιάχτηκε με κόπους του Συλλόγου το 1992. Αρχικά λειτούργησε στην κουζίνα του παπαδικού, σε έναν πολύ μικρό χώρο.

Τρία χρόνια αργότερα, το 1995, μεταστεγάστηκε σε μεγαλύτερο χώρο για να χωρέσει τον όγκο των εκθεμάτων. Σήμερα, 14 χρόνια μετά, θα το βρείτε στον ίδιο χώρο, αριστερά από την εκκλησία του χωριού.

Εκθέματα

Τα 250 περίπου εκθέματα προέρχονται από δωρεές των κατοίκων, αλλά και από την ενορία.

Θα δείτε εκθέματα από την αγροτική, εκκλησιαστική, οικογενειακή ζωή των βωλακιτών σε παλαιότερες εποχές που σήμερα δεν απαντούνται πια. Τα εργαλεία, τα ρούχα, τα σκεύη. Ακόμα και βιβλία της εκκλησίας στα λατινικά.

Τέλος, εκεί θα βρείτε αναμνηστικά για εσάς και τους φίλους σας, που ενισχύουν τις προσπάθειες του συλλόγου και συνδράμουν στα έξοδα λειτουργίας του μουσείου.

Μια σύντομη παρουσίαση του τί θα δείτε στο χωριό, και πράγματα που δεν πρέπει να χάσετε.

Από τη χώρα, πάρτε τον κεντρικό δρόμο που πάει προς τα χωριά. Στρίψτε αριστερά στο τυροκομείο. Μετά τα λουτρά ανεβαίνετε το δεξιό παρακλάδι του δρόμου. Μετά τον Σκαλάδο στρίβετε αριστερά στον “Μπουρό”. Μην ανησυχείτε, υπάρχουν ταμπέλες! Παρκάρετε στο “Καμπί”.

Τι να δείτε

Το χωριό δεν είναι μεγάλο. Εξερευνήστε! Δεν μπορείτε να χαθείτε! Περάστε από το Θέατρο, κατεβείτε στην πηγή, μετά πίσω για το Μουσείο και την Εκκλησία.

Πίσω από την εκκλησία, περπατήστε τρία λεπτά μέσα στη φύση για να φτάσετε στου “Βουράκη την Πλάκα”. Η Θέα και η ησυχία αξίζουν όσο όλα τα άλλα που θα δείτε! Αν νιώθετε οτι έχετε χρόνο, πάρτε το δεξιό μονοπάτι, σε είκοσι λεπτά θα είστε στο “Βουνό”. Εκεί είναι και οι πιο περίεργοι βράχοι, φαγωμένοι από τον αέρα, δημιουργούν μορφές ζώων.

Περπατώντας στα σοκάκια θα συναντήσετε τα εργαστήρια από τους λίγους εναπομείναντες καλαθοπλέκτες. Καλάθια και κοφίνια κάθε λογής, κάποτε χρησιμότατο εργαλείο του σπιτιού. Μην φύγετε χωρίς κανένα καλάθι ή κοφίνι: βοηθάτε αυτούς τους ανθρώπους και το καλάθι θα σας κρατήσει για χρόνια!

Πανηγύρια, εκδηλώσεις

Αν προγραμματίζετε την επίσκεψή σας το Πάσχα, ελάτε την Πέμπτη μετά το Πάσχα. Στην “Καλαμάν”, ένα εξωκλήσι έξω από το χωριό, γίνεται μεγάλο πανηγύρι με μουσική και φαγητό.

Τον Αύγουστο, όπως είναι η συνήθεια πλέον, γίνονται πολιτιστικές εκδηλώσεις στο Θέατρο. Για συγκεκριμένες ημερομηνίες, δείτε τις αφίσσες στο Θέατρο και σε διάφορα σημεία στη χώρα, και στην σελίδα εκδηλώσεων.

Φαγητό, καφές

Στο χωριό υπάρχουν δύο ταβέρνες, η “Βολάξ” και ο “Ρόκος”. Προτιμήστε όποια θέλετε. Υπάρχει καλό φαγητό με ντόπια προϊόντα. Δοκιμάστε λούζα και τηνιακό τυράκι (που είσαι βρε γιαγιά με τα πυτιά σου!).

Αναμνηστικά

Στο μαγαζάκι “Το Πέτρινο” και στο Μουσείο θα βρείτε αναμνηστικά για τους δικούς σας και τους φίλους σας.

Το πιο ταιριαστό δώρο όμως είναι ένα χειροποίητο καλάθι, κατασκευασμένο στη Βωλάξ, από ντόπιους καλαθοπλέκτες.