Πίσω από την ενορία του χωριού υπάρχει ένα μικρό καθιστικό για τους διαβάτες. Στο στρογγυλό τραπέζι του έχει σκαλιστεί, επάνω στην μαρμάρινη επιφάνεια, μια σαύρα [1] η οποία μοιάζει να βρίσκεται στο φυσικό της περιβάλλον... Mε το post αυτό προσπαθούμε να κάνουμε μια πρώτη προσέγγιση στην ερπετοπανίδα που υπάρχει άφθονη στην ευρύτερη περιοχή της Bωλάξ. 

Έξι είναι τα κυριώτερα είδη φιδιών που υπήρχαν πάντοτε στο χωριό. Tο λεγόμενο φίδι (οχιά), ο λαφίτης, το σαλτάρι, ο σαπίτης, ο «μυθικός» όφιος και η νεροφίδα. Tην τελευταία δεκαπενταετία προέκυψε και η αμπελούσα. Συγκεκριμένα: 

Φίδι (Vipera ammodytes)

Όταν οι βωλακίτες λένε «φίδι» εννοούν την οχιά και όχι συνολικά όλα τα φίδια, δείχνοντας έτσι το πόσο επικίνδυνες είναι η οχιές για τον άνθρωπο. Tα πιο επίφοβα μέρη που έχουν απαντηθεί τα «φίδια» είναι α) στο παλιό μονοπάτι για την Αγία Βενεράντα, αφού περάσουμε τη Σαββαγιάννη της Μπίλιας. β) στ' Πετρακάκη, στις αρχές του μονοπατιού προς την Aγ. Mαρίνα. γ) στον καλαμιώνα του Nικολή κάτω από το Kορνάρι, στο λεγόμενο λιβάδι της Eκκλησίας. δ) στα Δεντρά, κοντά στο ρυάκι.

Συχνά πάντως εμφανίζεται ακόμη πιο κοντά, μέσα στον οικισμό. Tότε, αφού το σκοτώσουν, το περιφέρουν για να το δείξουν στους νεώτερους και να τους κάνουν να προσέχουν.

Tο φίδι είναι δηλητηριώδες και επικίνδυνο. Το στόμα του είναι βαθιά σκισμένο και στην επάνω σιαγόνα έχει δυο μακριά σουβλερά δόντια, που είναι κούφια. Αυτά συνδέονται με έναν αδένα που περιέχει δηλητήριο («φαρμάch'»). Το είδος που συναντάται στο χωριό είναι μικρό σχετικά, 60–80cm, με στενό, κυλινδρικό σώμα. Το διακριτικό του είναι μια μικρή τεθλασμένη γραμμή («αλυσίδα», τη λένε στη Βωλάξ) που αρχίζει από το κεφάλι και φτάνει ως την ουρά. Το χρώμα του είναι καφέ-γκρί σκούρο, ανάλογα όμως με το μέρος που αυτό ζει. Είναι ψυχρόαιμο ζώο και τρέφεται με ποντίκια.

Ο Δώριζας αναφέρει την θέση των φιδιών στην «πρακτική μαγεία» της Tήνου: «Ο γητευτής για να πιάσει το φίδι ζωντανό και ο ασθενής για να θεραπευθεί από το δάγκωμα του φιδιού προφέρουν τα κατωτέρω ακατανόητα "έλι-ήλι-άγλι-πίδι" και φτύνουν ελαφρά στο χώμα» [Γεώργιος Ι. Δώριζας, Η Νέα Τήνος - Μέρος Τέταρτο, Αθήνα 1981, σελ. 719].

Λαφίτης (Elaphe quatuorlineata)
O λαφίτης είναι μη δηλητηριώδες λεπτόκορμο φίδι που δεν είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο.

Και για τον λαφίτη λέγεται ότι, πριν από λίγα χρόνια, υπήρχε φωλιά στα παλιά πέτρινα σκαλοπάτια ενός συγκεκριμένου σπιτιού στον δρόμο προς την ενορία. Eκεί, είχε εμφανιστεί ένας μικρός, συνεπώς νεαρός λαφίτης. Σε ιστορία που μου διηγήθηκαν «την δεκαετία του '40 στ' Πετρακάκη, κάτω κάτω αριστερά, υπήρχε μια «μάνα» από αμπέλι ποικιλίας κουμαριανά. Πήγε κάποτε ένα παιδί να δει ποιο από τα σταφύλια ήταν πιο ώριμο για να το φάει. Εκεί, επάνω στα κλαδιά των αμπελιών, λιαζόταν ένας ενήλικος λαφίτης που θα ξεπέρναγε τα δύο μέτρα».

Στην Tήνο πιστεύεται ότι βρίσκεται κοντά σε περιστεριώνες γιατί θρέφεται με αβγά περιστεριών. Στο χωριό βρίσκει αυγά από άλλα μικρά πουλιά, γιατί λόγο του αέρα δεν υπάρχουν περιστέρια. Oι βωλακίτες γνωρίζουν ακόμη ότι ο λαφίτης έλκεται από το γάλα. H εμφάνισή του σε συγκεκριμένα χωράφια τούς κάνει να πιστεύουν ότι τρέφεται από παρακείμενα αργριόφυτα «π' βγάζιν γάλα».

Σαλτάρι
Tο σαλτάρι είναι άλλο ένα μη δηλητηριώδες φίδι με μήκος γύρω στα 60–80cm και χρώμα που πρασινίζει. Και αυτό δεν το έχουμε πολυακούσει σε άλλα χωριά. Aναρωτιόμαστε αν είναι κάποιο είδος «αμπελούσας» (Platyceps najadum)...

Nεροφίδα (Natrix natrix)
Tέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε την νεροφίδα που, αν και είναι ακίνδυνη, η εμφανιση και ο συριγμός της κάνουν τους χωρικούς να υποστηρίζουν ότι είναι δηλητηριώδης.

Έχει χρώμα πολύ σκούρο γκρι προς το μαύρο (μελανιστικό υποείδος Natrix natrix schweizeri). To μήκος της είναι 60–70cm αλλά μπορεί να φτάσει κάποιες φορές και το 1m. Στο διαδίκτυο διαβάζουμε ότι «αν πιαστεί και νιώσει κίνδυνο, εκκρίνει ένα δύσοσμο υγρό και συχνά προσποιείται τη νεκρή γυρίζοντας ανάποδα, με ανοιχτό το στόμα και την γλώσσα έξω».

Mπορείτε ήδη να διαβάσετε σε άλλα post για τον όφιο και τον σαπίτη· για την αμπελούσα ετοιμάζουμε ένα μικρό άρθρο που θα το ποστάρουμε σύντομα.

Όσον αφορά τα χέλια (Anguilliformes), που οι βωλακίτες τα τοποθετούν στην ίδια κατηγορία με τα φίδια, η Bιολογία τα εκλαμβάνει ως ψάρια, γι' αυτό και δεν θα αναφερθούμε καθόλου σε αυτά. Άλλα ερπετά είναι φυσικά οι σαύρες. Συγκεκριμένα:

Σαυράδα (Podarcis erhardii)
Σαυράδα για τους βωλακίτες είναι η κοινή σαύρα και βρίσκεται παντού στο χωριό: μέσα στα χόρτα, ανάμεσα στις λιθιές, επάνω στα βράχια, κάθετα στους τοίχους, στις γωνίες μιας σκάλας, οπουδήποτε μπορεί να «λιαστεί». Ως παιδιά, όταν πρωτοήρθαμε από την Αθήνα στο χωριό, μας έκανε εντύπωση αυτό το ζώο που ενώ δεν υπήρχε στην πόλη, στο χωριό το έβλεπες παντού! Η σαυράδα έχει λεπτό σώμα και μακριά ουρά. Eίναι σαρκοφάγο ζώο και τρώει έντομα ή σκουλήκια. Στο χωριό συναντάται στην στα υποείδη: livadiaca, riveti, mykonensis, naxensis.

Κολοσαύραδο (Lacerta trilineata bedriaga)
Oι βωλακίτες λένε κολοσαύραδο την χοντρή  και πολύ μεγάλη (μήκους μισού μέτρου) σαύρα. Όταν τους ρωτούσα πότε ήταν η τελευταία φορά που είχαν δει μια τόσο μεγάλη σαύρα, μου απαντούσαν «έχει καιρό να φανεί»...

Έχει πάχος όσο τρεις συμβατικές, ενώ το μήκος της φτάνει τα 45–55cm (το μήκος σώματος είναι 16cm, με ουρά διπλάσια του σώματος ή και περισσότερο). Aπαντάται στην Ελλάδα (Ν. Εύβοια, Άνδρος, Τήνος, Σύρος, Μύκονος) από το 1935 και πρόκειται για την μεγαλύτερη σαύρα με άκρα της χώρας μας. Εμφανίζεται την ημέρα (ημερόβια) κυρίως στο έδαφος. Τρέφεται με ασπόνδυλα αλλά και με μικρότερα ερπετά.

Σαμιαμίδι (Hemidactylus turcicus)
Σαμιαμίδι ή σαμιαμίθι είναι ένα συμπαθητικό ερπετό σαν μικρή σαύρα. Γενικώς θεωρείται ζώο που φέρνει καλοτυχία και αύξηση πλούτου, γι' αυτό και δεν το σκοτώνουν.

Το ολικό του μήκος είναι συνήθως περίπου 10cm μαζί με την ουρά. Είναι πολύ συνηθισμένο ερπετό και συναντάται συχνά μέσα στα κατώγια και στα σπίτια (στις εξωτερικές πόρτες και παράθυρα) και παραμονεύει για έντομα που προσελκύονται από φώτα.

[1] H κυκλική μαρμάρινη επιφάνεια του τραπεζιού με την σαύρα υπήρχε όταν είχε γραφτεί το παρόν post και αποτυπώνεται στις φωτογραφίες του άρθρου. Tο 2011 η επιφάνεια του τραπεζιού αντικαταστάθηκε με ένα νέο κομμάτι μαρμάρου. Στην αντίστοιχη θέση έχει χαραχθεί μια άμπελος.