Δεν υπάρχει θησαυρός χωρίς κάποιον χάρτη. Και επειδή πάντα υπάρχει η πιθανότητα, ο χάρτης αυτός, να πέσει σε λάθος χέρια έπρεπε να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι κάποιο κρυφό αλφάβητο... Από αυτό το σημείο ξεκινάει η μικρή μας ιστορία...

Γέννημα φόβου ή απελπισίας, και πάντως προϊόν βαθιάς δεισιδαιμονίας ήταν οι προφητείες των βυζαντινών χρόνων. Όταν όμως, οι προφητείες τελειώνουν, ο λόγος ανήκει στη μαγεία. Και στοιχεία πρακτικής μαγείας βρέθηκαν καταγεγραμμένα σ' ένα μικρό χειρόγραφο τετράδιο Σολομωνικής από έναν συλλέκτη βιβλίων πριν από αρκετά χρόνια σε παλαιοπωλείο της Αθήνας. 

Aνάμεσα στα απόκρυφα βιβλία των δύο τελευταίων προχριστιανικών αιώνων ήταν και η περίφημη Διαθήκη Σολομώντος υιού Δαυίδ. Γύρω από την προσωπικότητα του σοφού βασιλιά, που σύμφωνα με κάποια παλιά ιουδαϊκή παράδοση είχε γράψει βιβλίον ιαμάτων πάθους παντός, πλέχτηκαν με την πάροδο του χρόνου κάθε λογείς θρύλοι –οι περισσότεροι βέβαια στις αρχές του μεσαίωνα, την εποχή ίδρυσης του χωριού Βωλάξ...

Ο Σολομώντας (π. 1011 π.Χ.-932 π.Χ.) ήταν ο γιος του βασιλιά Δαυίδ και της Βηθεσδά, και ανέβηκε στο θρόνο του Ισραήλ στα 971 π.Χ. βασιλεύοντας 40 χρόνια. Ο Σολομώντας συγκέντρωσε πλούτη και εκτέλεσε πλήθος έργων όπως συγκοινωνιακά, καλλωπισμού και ανέγερσης κτιρίων μεταξύ των οποίων τα μεγαλοπρεπή ανάκτορά του, στα οποία και διέμενε με μυθική χλιδή, με συζύγους και ερωμένες που κατά την παράδοση έφθαναν τις χίλιες. Μάλιστα χάριν των αλλοεθνών παλλακίδων του έκτισε και ειδωλολατρικούς ναούς στη κορυφή του όρους των Ελαιών. Η ανεξίθρησκη συμπεριφορά του ανέπτυξε το εμπόριο, οδήγησε σε ειρήνη και γιγάντωσε την φήμη του που είχε φτάσει στα πέρατα του κόσμου. Περιθρύλητη έμεινε η επίσκεψη της Βασίλισσας του Σαββά που τον επισκέφθηκε με πολύ μεγάλη συνοδεία από την Αραβία προσφέροντάς του αμύθητα δώρα, υφάσματα, πολύτιμες πέτρες, χρυσάφι και σπάνια αρώματα.

Ο Σολομώντας καλεί τους αρχιτέκτονες να χτίσουν τον Ναό.

Η παράδοση είναι διχαστική: Άλλες φορές αναφέρεται ότι ο Σολομώντας διακρινόταν για τη σοφία και τη μεγάλη σύνεση και μόρφωσή του και σ' αυτόν αποδίδονται οι συνθέσεις 3.000 παραβολών και 5.000 ωδών. Ενώ, είναι ο πιθανότερος δημιουργός των έργων Άσμα Ασμάτων, Παροιμίες και Εκκλησιαστής. 

Αλλού πάλι, λέγεται πως εκτός από σοφός ήταν και πανίσχυρος μάγος και είχε υπό τον έλεγχο του δαίμονες. Η μαγική εξουσία του περιγραφόταν καθαρά από την απόκρυφη Διαθήκη του: ο Θεός τού είχε στείλει δώρο με τον αρχάγγελο Μιχαήλ ένα μαγικό δαχτυλίδι, που πάνω στην πολύτιμη πέτρα του είχε χαραγμένη την πεντάλφα (βλ. μαρμάρινο υπέρθυρο στην ενορία του χωριού). Μ' αυτό έχτισε τον ναό της Ιερουσαλήμ και έκανε όλα του τα θαύματα. Ο ιστορικός Φλάβιος Ιωσήφ γράφει για τη δύναμη του Σολομώντα να εξορκίζει τους δαίμονες με το δαχτυλίδι του. Το περιεχόμενο της Διαθήκης πέρασε στις λαϊκές φυλλάδες των νεώτερων χρόνων, τις Σολομωνικές, και εμπλουτίστηκε σε πρακτική βάση με αλχημιστικές και μαγικές συνταγές του μεσαίωνα.

Η Κλείδα του Σολομώντος (Clavicula Salomonis) ή απλά Σολομωνική είναι ένα βιβλίο μαγικών και αποδίδεται και αυτή στον βασιλέα Σολομώντα. Πολλές εκδοχές της Κλείδας του υπάρχουν, σε διάφορες μεταφράσεις, με μικρότερες ή μεγαλύτερες διαφορές. Οι περισσότερες είναι χειρόγραφες και χρονολογούνται γύρω στον 16ο ή 17ο αιώνα, αλλά ένα πρωτότυπο γραμμένο στην ελληνική γλώσσα υπάρχει ακόμη από τον 15ο αιώνα. Είναι πολύ πιθανό η Κλείδα του Σολομώντος να ενέπνευσε μεταγενέστερες εργασίες όπως το Lemegeton (Λεμέγεθον) όπου στο Βρετανικό Μουσείο υπάρχουν διάφορες εκδόσεις του. Οι πιο πολλές μάλιστα συμπίπτουν, αλλά διαφέρουν στο σύνολο των τμημάτων. Πάντως, το πρώτο μέρος του βιβλίου ονομάζεται Ars Goetia (Γητεία). 

Στο λεξικό γράφει: «Γητειά (η): δηµ. Κ. γητιά, δ. προφ. Γηθ(ε)ια ή ενέργεια ή το αποτέλεσµα της γητειάς. Βλ.λ. η δια µαγικών τελετών και ιδίως επωδών (σύνηθ. Ασυναρτήτων) επιβολή ή αντιθέτως αποτροπή ή θεραπεία νοσηµάτων ιδίως των πιστευοµένων ως επισκηφάντων εκ βασκανίας προβλ. Ξόρκι: αρρώστησε από γητειές της πεθεράς της, είναι βασκαµένο το παιδί και µόνο µε την γητεία θα γιάνει παροιµ. Τα’ αρρώστου έκανα την βγαλτή γητεία µα καλού κακού φωνάξτε και ένα γιατρό. 2) ∆ι’ οιωνδήποτε µαγικών τρόπων επιδίωξις ή πιστευόµενη επίτευξης σκοπού ιδίως ερωτικού πρβλ, µαγγανεία: δύο χρόνια του ‘κανε γητειές ώσπου τον κατάφερε να την πάρει».

Αυτό λοιπόν είναι και το χειρόγραφο βιβλιαράκι που βρέθηκε στο παλαιοπωλείο: Ένα τετράδιο με γητειές. Το ενδιαφέρον του άρθρου είναι ένα κρυπτικό αλφάβητο που βρίσκεται στην τελευταία (ή πρώτη;) σελίδα του, με το όνομα «Βώλακος Κώδηξ». Ενώ η χρήση του δείχνει εύκολη –και θα την εξηγήσουμε παρακάτω– δυστυχώς, δεν μπορούμε να εξηγήσουμε την ύπαρξή του και τον συσχετισμό του με το χωριό Βωλάξ... 

Πρώτα απ' όλα όμως, ας δούμε κάποια στοιχεία για τους κρυφούς κώδικες στην Αρχαία Ελλάδα:

ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΗ (7ος αιώνας π.Χ.) Η Λακεδαιμονική ή κρυπτεία σκυτάλη, αποτελεί ουσιαστικά τον πρώτο κώδικα κρυπτογράφησης με τη μέθοδο της μετάθεσης. Το σύστημα στηριζόταν στη χρήση δύο πανομοιότυπων σκυταλών, στις οποίες τυλιγόταν μια λεπτή ταινία από κατεργασμένο δέρμα, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην υπάρχουν κενά ανάμεσα στις περιελίξεις. Όταν η ταινία ξετυλιγόταν, ήταν αδύνατη η ανάγνωση του μηνύματος, παρά μόνο εάν τυλιγόταν πάλι με τον ίδιο τρόπο.

Η κρυπτεία σκυτάλη των Λακεδαιμόνων.

ΚΡΥΦΑΙΑΙ ΕΠΙΣΤΟΛΑΙ (4ος αιώνας π.Χ.) Η μέθοδος των κρυφών επιστολών, περιγράφεται από τον Αινεία τον Τακτικό, σύγχρονο του Ξενοφώντα. Ο Αινείας είχε συγγράψει ένα μεγάλο έργο με τίτλο Περί των Στρατηγικών Υπομνήματα, από το οποίο σώθηκε μία μόνο επιτομή, το Εγχειρίδιο Τακτικής. Ενώ, συνέγραψε ακόμη το έργο Τακτικόν τε και Πολιορκητικόν Υπόμνημα Περί του πως Χρη Πολιορκούμενον Αντέχειν. Μέσα από τις πληροφορίες του μαθαίνουμε κάποιο από τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα κρυπτογραφικής επικοινωνίας των Αρχαίων Ελλήνων.

Η διαδικασία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εξαιρετικά απλή έως αφελής. Θα πρέπει, όμως, να ληφθεί υπόψη, αφενός η χρονολογική τοποθέτηση της μεθόδου και αφετέρου –με λίγη αλαζονεία εδώ– το επίπεδο αντίληψης των αντιπάλων των Ελλήνων την εποχή εκείνη.

Το κωδικοποιημένο μήνυμα περιείχε "ανοιχτά" όλα τα σύμφωνα, ενώ τα φωνήεντα αντικαθίσταντο με ομάδες αριθμού στιγμάτων, ανάλογα με την κατά τάξη αρίθμησή τους στο αλφάβητο. Ο πίνακας που ακολουθεί αποδίδει παραστατικά τη μέθοδο.

ΒΩΛΑΚΟΣ ΚΩΔΗΞ (1910-1920;) Βρέθηκε ως χειρόγραφο, όπως είπαμε και παραπάνω, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια σε παλαιοπωλείο. Το αλφάβητο ξεκινάει με τη λέξη Βώλαξ και ακολουθούν όλα τα γράμματα του αλφαβήτου με τη σειρά, εκτός των 5 που υπάρχουν στη λέξη Β-ώ-λ-α-ξ.

Κάθε «νταμάκι» περιλαμβάνει δύο γράμματα. Αυτά αντιπροσωπεύονται από τα σύνορα του πεδίου τους και αποδίδονται το πρώτο καθαρό, και το δεύτερο με τελεία. Εδώ μερικά παραδείγματα:

Η βάση αυτού του αλφάβητου δείχνει να είναι το γερμανικό βιβλίο Die Kunst, Geheime Schriften zu Entziffern, für Feldherrn Gesandschats-Sekretare, Beamten der Geheiman Kabinetten, Archivare, Polizeibeamten, Postofficianten, Diplomatiker, u.a.m., Joachims literarischem Magazin, Leipzip (1808) και θυμίζει τους κώδικες που είχαν οι ελεύθεροι τέκτονες του 18ου και 19ου αι.

Και αυτό πάλι το βιβλίο, αποτέλεσε τη βάση για το διαδεδομένο μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, γαλλικό πόνημα De la Cryptographie - Εtude sur les Écritures Secrètes, Αndré Langie, Payot & Cie, Paris (1918)

Από κει και ο γνωστός στα παιδιά (ιδιαίτερα σ' αυτά που είχαν γεννηθεί μεταξύ 1965-1975) ο "Κώδικας των Ντάντα Ούρκα", του Βιβλίου των Μικρών Εξερευνητών, Β' τόμος, εκδ. Νίκας-Τεγόπουλος, 1971 (α' ελληνική έκδοση) που μεταφράστηκε από την Ιταλική έκδοση του 1970.

Λέγεται ότι η λαϊκή μαγεία, δηλαδή κάποια τεχνάσματα που χρησιμοποιούν οι απλοί άνθρωποι ως ξόρκια, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το Μεσαίωνα και προήλθε από τον τετραγωνισμό του κύκλου! Από τα ελάχιστα στοιχεία που γνωρίζουμε γενικώς, καταλαβαίνουμε ότι η λαϊκή μαγεία δεν στηριζόταν σε κάποιες κωδικοποιημένες τεχνικές και σε δυνατά ξόρκια, αλλά μάλλον αποτελούσε μια εφαρμογή των βαθύτερων γνώσεων που αντλούσαν οι απλοί άνθρωποι από την εμπειρία τους με τη φύση. 

Στα περισσότερα ξόρκια του χειρόγραφου για να παγματοποιηθούν έπρεπε κάποιος να γράψει χριστιανικές φράσεις (π.χ. «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, Αμήν») συνοδευόμενες από ελληνικά γράμματα σε επανάληψη, λατινικά σύμβολα, ή και γράμματα άγνωστου αλφάβητου. Σύμφωνα με τη λαϊκή πεποίθηση, η δύναμη των λέξεων είχε την ικανότητα να επηρεάζει τον οργανισμό, αφού ο «Λόγος» υπερείχε των πάντων. 

Δεν είναι τυχαίοι και οι συνδυασμοί λέξεων, όπως π.χ. ο Άγιος Φανούριος: «Τὰ δὲ περὶ εὑρετικῆς ἱκανότητος τοῦ ἁγίου προφανῶς ἐκκινοῦν ἀπὸ παρετυμολόγηση τοῦ ὀνόματός του. Ὁ ἅγιος εἰκονίζεται νὰ κρατᾶ σταυρὸ καὶ κερὶ τὸ ὁποῖο "φαίνει" δηλαδὴ φωτίζει. Ἐξ οὗ καὶ "Φανούριος". Δὲν εἶναι δύσκολο, κατὰ ταῦτα νὰ συνδυασθεῖ μὲ τὴν ἔννοια τῆς "φανέρωσης" καὶ νὰ δημιουργηθεῖ ἡ ἀντίστοιχη πίστη». Ή ο Άγιος Γιάννης, που αποτελούσε και την καθέδρα του χωριού: «Η ἑορτή τοῦ Προδρόμου, ὁδήγησε στήν παρετυμολογία τοῦ ὀνόματος τοῦ ἁγίου
(ἅι-Γιάννης=αὐτός πού γιαίνει, θεραπεύει)» 

Ίσως η λέξη βώλαξ εδώ, να έχει την εννοιολογική σχέση με την λέξη βῶλος, σβῶλος. Δηλαδή ο βῶλος χώματος που δημιουργείται στο όργωμα της γης, κατ' επέκταση στην πνευματική μας καλλιέργεια. Ή πάλι, στο χώμα που προσθέτουμε για να καλύψουμε και να κρύψουμε τις όποιες ανωμαλίες της γης...

Πηγή πληροφοριών υπήρξαν:
Δ. Λουκάτος, Τα Καλοκαιρινά –Λαογραφία-Παράδοση 3, εκδόσεις Φιλιππότη 1992, σσ. 43-49.
Ιστοσελίδες: sichere.it, oroskopio.com, mph.med.uoc.gr, storyafterdark.wordpress.com
Διεύθυνση Διαβιβάσεων, Γενικό Επιτελείο Στρατου, 2009 
πρεσβ. Γεώργιος Κανάκης

Για την μεταφορά: mix_06.2015