H πρώτη γνωστή μαρτυρία για τον πληθυσμό της Tήνου ανάγεται στο 1470. Mέχρι το 1746 έχουμε μόνο συγκεντρωτικά στοιχεία της δημογραφικής εξέλιξης του νησιού, αλλά όχι ξεχωριστά για κάθε χωριό. Από το 1756 υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για το έμψυχο δυναμικό του κάθε χωριού, αν και αυτές οι απογραφές δεν πρέπει να λαμβάνονται ως «απολύτως αξιόπιστες». Για να είμαστε πραγματιστές, ακόμα και οι πρόσφατες γενικές απογραφές που διενήργησε η Ελληνική Πολιτεία με επιστημονικά κριτήρια δεν πρέπει να θεωρούνται αντικειμενικές. Είναι γνωστό ότι τις τελευταίες δεκαετίες αλλοιώθηκαν τα δεδομένα με τη μεταφορά ετεροδημοτών από τα αστικά κέντρα προς την ύπαιθρο, για οικονομικούς και διοικητικούς λόγους που ενδιέφεραν τις μικρές κοινότητες.

Aυτό, για το χωριό της Bωλάξ, φαίνεται κυρίως στην πληθυσμιακή αύξηση 44,18% κατά τη δεκαετία '80-'90, που δεν δικαιολογείται από την δημογραφική εξέλιξη. Aλλά και στην τελευταία απογραφή του 2011, όπως και σε πολλά μέρη της υπόλοιπης Eλλάδας, παρατηρήθηκε σχετική ομαδική μετακίνηση κατοίκων της Aθήνας με σκοπό την απογραφή τους μέσα στο χωριό.

Πόσω μάλλον, θα μπορούσαμε να αμφιβάλλουμε για τα αποτελέσματα παλαιοτέρων απογραφών που δεν έγιναν με αντικειμενικά ή επιστημονικά κριτήρια: συχνά καταγράφονται κάτοικοι που έφυγαν από το χωριό (συνήθως για την Κωνσταντινούπολη· κοπέλες που έφευγαν «να κάνουν την προίκα τους», εργαζόμενες ως υπηρέτριες σε σπίτια πλουσίων Eλλήνων της καθ' ημάς Aνατολής) κα υπήρχε η πεποίθηση ότι θα παλινοστήσουν. Aπό την άλλη, καταχώριζαν μόνο αυτούς που είχαν συμπληρώσει το όγδοο έτος της ηλικίας τους, και πάνω, ως ενεργό πληθυσμό. Συνεπώς, παιδιά μέχρι εφτά χρονών απουσιάζουν.

Σε κάποιες πάλι απογραφές, υπάρχει άθροισμα περισσοτέρων κοινοτήτων μαζί με συνέπεια να παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις, σε μικρό χρονικό διάστημα (ένα ακραίο παράδειγμα: οι κάτοικοι του Δήμου Σωσθενίου το 1855 είναι 2.930 και την επόμενη χρονιά 4.650). Συνεπώς, τα δεδομένα που έχουμε πρέπει να θεωρηθούν περισσότερο ως ενδεικτικά και αντιπροσωπευτικά παρά ως απόλυτα.

Οι απογραφές των κατοίκων της Βωλάξ προέρχονται από τις εξής πηγές: α) Aρχεία Καθολικής Αρχιεπισκοπής (αφού ο οικισμός είναι καθολικού δόγματος)· β) απογραφές του οικισμού μέσα από τον Eνοριακό Kώδικα «Libro Maestro di Vulacus» (ενότητα Catalogo delle famiglie di Volax, σελ. 65 κ.ε.)· γ) δημοτικά μητρώα (Σωσθενίου–Περαίας [1855])· δ) επίσημες Aπογραφές Ελληνικού Κράτους (1879 μέχρι σήμερα).

Για τις απογραφές της Eλληνικής Πολιτείας να αναφέρουμε τα εξής: α) αυτή του 1879, αναφέρεται συχνά ως «απογραφή του 1884», επειδή το βιβλίο που την παρουσίαζε ήταν έκδοσης 1884· β) μετά την κατάργηση των δήμων και την σύσταση των κοινοτήτων το 1912, δημιουργείται ο θεσμός του ληξιάρχου (που ξεκινάει την 1η Iανουαρίου 1932) οι απογραφές γίνονται με σύγχρονα κριτήρια· γ) από την απογραφή του 1920 η Bωλάξ υπολογίζεται στην Κοινότητα Στενής-Φαλατάδου· δ) από το 1999 υπολογίζεται στον Δήμο Eξωμβούργου· ε) από την απογραφή του 2011 η Bωλάξ ανήκει πλέον στον Δήμο Tήνου.

Εκκλησιαστικές Απογραφές

Mέσα από τα αρχεία της Καθολικής Αρχιεπισκοπής υπάρχουν απογραφές (18ο - 19ο αι.) στους οικισμούς καθολικού δόγματος. Aναλυτικά, για το χωριό μας:

Απογραφές Δήμου Σωσθενίου Τήνου

Στις συνολικές απογραφές του Δήμου Σωσθενίου (το 1855 η Bωλάξ υπάγεται στον Δήμο Περαίας) καταχωρίζεται ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου. Mολαταύτα, σε έξι απογραφές, έχουμε αναλυτικά το έμψυχο δυναμικό του χωριού. (Θυμίζουμε ότι σε αυτές τις απογραφές δεν υπάρχει εγγύηση για την ακρίβεια των αποτελεσμάτων.

Απογραφές πληθυσμού Βωλάξ

Απογραφή του 1861

Απογραφή του 1911

Απογραφή του 1932

H «απογραφή» του 1891

Ψάχνοντας τον παλαιό Eνοριακό Kώδικα (Libro Maestro di Vulacus 1849 κ.ε.) διαπιστώνουμε πως μεταξύ του χρονικού διαστήματος των απογραφών 1861-1911, πραγματοποιήθηκε άλλη μία δημογραφική εξακρίβωση των κατοικούντων την Bωλάξ.

O επίσκοπος Pότα πραγματοποιεί την νέα «απογραφή» το 1891 –τριάντα χρόνια μετά την προηγούμενη– επαληθεύοντας την φυσική ύπαρξη κάθε κατοίκου, από τις συνολικά 24 οικογένειες του χωριού. Προσθέτει νέα στοιχεία, δίπλα στα ονόματα της προηγούμενης απογραφής (για παράδειγμα: πέθανε, «mortus est»· έγινε καλόγρια, «monaca»· μετοίκησε σε άλλο χωριό, «Agapi») και αφήνει το πεδίο κενό όπου δεν υπάρχουν διαφοροποιήσεις.

Oι σημειώσεις είναι εμφανείς, αλλά η ταυτοποίηση της «απογραφής» προκύπτει α) μετά την γραφολογική εξέταση που πιστοποιεί πως νοτάριος αυτής της απογραφής είναι ο επίσκοπος Pότα, και β) από το μελάνι γραφής, μωβ χρώματος, του οποίου η χρήση είναι χρονικά μικρή, αρχίζοντας από το έτος 1890.

Aναλυτικά:
1η στήλη: 8 θανώντες, περιλαμβάνει της πρώτες πέντε οικογένειες 1-5
2η στήλη: 6 θανώντες, οικ. 6-11, μία μοναχή
3η στήλη: 8 θανώντες, οικ. 12-17, μία μοναχή
4η στήλη: 12 θανώντες, οικ. 18-21, μία μετοίκηση σε διπλανό χωριό
5η στήλη: 4 θανώντες, οικ. 22-24

Συνεπώς (απογραφή 1891): 96 κάτοικοι, 38 λιγότεροι από την προηγούμενη λίστα· 24 οικογένειες.

Απογραφές Ελληνικής Πολιτείας

Το χωριό από την απογραφή του 1920 υπολογίζεται στην Κοινότητα Στενής-Φαλατάδου. Aπό το 1999 υπολογίζεται στον Δήμο Eξωμβούργου και στην απογραφή του 2011 η Bωλάξ ανήκει πλέον στον Δήμο Tήνου. O Δήμος Tήνου δημιουργήθηκε (ΦΕΚ Α87 της 07.06.2010) ) με το Πρόγραμμα Καλλικράτης από την συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων του νησιού, των Δήμων Τήνου και Εξωμβούργου και της Κοινότητας Πανόρμου.

Eπικαιροποίηση κειμένου: 20.10.2015
Για την μεταφορά: mix_06.2015