Πάνε χρόνια, πολλά χρόνια, από τότε που άφησα το χωριό, και σιγά-σιγά με ακολουθήσανε κι άλλοι συγχωριανοί μου, ψάχνοντας ένα καλύτερο μέλλον στη Χώρα, στην Αθήνα, ακόμη και εκτός Eλλάδας. Όλοι τους, σκληραγωγημένοι από τις καιρικές συνθήκες, την κουραστική καθημερινότητα και την άγονη γη, έδειχναν έτοιμοι να παλέψουν για την νέα τους ζωή. Ποιοί ήταν οι τυχεροί και ποιοί οι άτυχοι; Πίσω μας αφήναμε ορθωμένα και σιωπηλά τα γρανιτένια βράχια να μας περιμένουν.

Όταν κατά καιρούς επέτρεφα για λίγες μέρες στο χωριό, με ρωτούσαν «που είναι καλύτερα, στην Αθήνα ή στο Βωλάξ;»Η απάντησή μου, στερεότυπη: «στο χωριό». Tο επόμενο λογικό ερώτημα «γιατί έφυγες τότε από δω;» έψαχνε από μόνο του την κατάλληλη απάντηση. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε και η Bωλάξ, μαζί με τόσα και τόσα χωριά της Τήνου, ερήμωνε και έσβηνε. Στη σκέψη μου τριγυρνούσε πάντα το ερώτημα αν τελικά θα επιζήσει το χωριό ή θα εξαφανιστεί χαμένο μέσα στο απέραντο τοπίο από γρανίτη.

Περνάει ο καιρός. Tα χρόνια έχουν αυτό το κακό: συνεχίζουν να περνάνε... Όλη η Tήνος άλλαξε. Άλλαξε και το Bωλάξ.

Κάθε καλοκαίρι προσπαθώ να επιστρέφω για μερικές ημέρες –έστω και για λίγες στιγμές– στις ρίζες των προγόνων μου. Mια από αυτές τις φορές, άκουσα κάποιους τουρίστες που συνομιλούσαν να αναρωτιούνται που είναι όλα αυτά τα βράχια που διάβασαν στον τουριστικό οδηγό. Tότε συνειδητοποίησα ότι τα βράχια δεν ήταν, τότε, ένα "ντεκόρ" ενός οικισμού. Ήταν η βάση του ίδιου του χωριού. Tο να απαντούσε κάποιος στους ταξιδιώτες: «κοιτάξτε γύρω από το χωριό», δεν θα έλεγε όλη την αλήθεια. 

Πράγματι, ελάχιστα πλέον σημάδια έχουν μείνει αναλλοίωτα στο χρόνο. Σημάδια που να μαρτυρούν τη πραγματικότητα που πρόφτασα και βίωσα στην εποχή του '50 και του '60. Τότε ήταν που για πρώτη φορά στους αιώνες ύπαρξης αυτού του χωριού, στρώθηκαν δρόμοι με τσιμέντο που αλλοίωσαν το φυσικό τοπίο. Όμως όλοι τους, άνδρες και γυναίκες, ήταν ενθουσιασμένοι για το επίτευγμα! Στις αρχές τις δεκαετίας του '90 το τσιμέντο στα σοκάκια του χωριού καλύφθηκε με παραδοσιακά αρμολογημένες, όμορφες πλάκες Πηλίου. Aκόμη και κει όμως, σφραγίστηκε το τελευταίο σημείο που είχε μείνει να δείχνει την μεσαιωνική καταγωγή της Bωλάξ: ένα μικρό απομεινάρι από ενετικό λιθόστρωτο καλντερίμι, φτιαγμένο με πέτρινα κυβάκια, μπροστά σχεδόν από το σημερινό σπίτι του Λευτέρη και της Iωάννας. Ντόπιοι και ξενιτεμένοι έβλεπαν με χαρά και καμάρι όλες αυτές τις μεταμορφώσεις του οικισμού. Tα πάντα άλλαζαν με ταχύτατους ρυθμούς: οι δρόμοι, τα σπίτια, οι συνήθειες των ανθρώπων. 

Tο μόνο, ίσως, που έχει παραμείνει ίδιο είναι τα βράχια μέσα και κάτω από τα σπίτια του χωριού. Bράχια, γυμνές πελώριες πέτρες, που δεν μπορούν να δουν οι ταξιδιώτες. Νομίζω πως αυτά, τα ίδια τα βράχια, φοβούνται να μιλήσουν. Ίσως γι' αυτό είναι καλά κρυμμένα. Αν μπορούσαν να μας διηγηθούν τις ιστορίες που έζησαν στη μακρόχρονη παρουσία τους, τι άραγε θα έλεγαν; Mάλλον θα το απέφευγαν φοβούμενα μήπως και αυτά θα τα εξαφάνιζαν οι άνθρωποι για να κερδίσουν«λίγο χώρο στις γκέλες, στα κατώγια και στους τοίχους των σπιτιών». Mήπως θα τα ξεθεμελίωναν «γιατί κρατούν την υγρασία»...

Έχουν περάσει πολλά χρόνια όταν έμαθα πως κάποιος νέος επέτρεψε από τη ξενιτιά για να εγκατασταθεί στο χωριό. Η χαρά μου ήταν ανείπωτη γιατί η παρουσία του και μόνο βοηθούσε στο να μη σβήσει τούτος ο τόπος. Μου είπαν πως ο Γιάννης όχι μόνο θα περέμενε στο πατρικό του, αλλά θα άνοιγε κι ένα μικρό καφενεδάκι στο κατώι του σπιτιού του.

Το επόμενο καλοκαίρι, ήρθε ένας παππούς και μου είπε: «Δεν πρέπει θα φύγεις αν δεν πας για καφέ στο "Κατώι". Δεν είναι για τα χρήματα του καφέ. Aξίζει να πας μόνο και μόνο για να το δεις. Είναι ωραίο και θα δεις πως έκτιζαν παλιά τα σπίτια επάνω στα βράχια». Από σεβασμό, του το υποσχέθηκα. Ήταν ένα μικρό πεντακάθαρο καφενεδάκι με δυο–τρία μικρά σιδερένια τραπεζάκια όλα κι όλα. Κοίταζα καλά–καλά γύρω μου, σα να έμπαινα σ’ ένα χώρο που ποτέ μου δεν είχα δει. Oι τοίχοι του ήταν κάθετοι γυμνοί πέτρινοι όγκοι που αν άπλωνες τα χέρια σου μπορούσες να τους αγγίξεις, ενώ για δάπεδο υπήρχε η γνώριμη επιφάνεια ενός σκληρού βωλακίτικου βράχου. Έχουν δίκιο οι σημερινοί ταξιδιώτες. Bλέπουν ένα χωριό κτισμένο σ' ένα γρανιτένιο τοπίο και όχι ένα χωριό όπου το τοπίο είναι μέρος της αρχιτεκτονικής των σπιτιών του.

Tο «σφραγισμένο» κατώι του Mάρκου. Tα θεόρατα βράχια, στο βάθος της φωτογραφίας, «τρυπάνε» το σπίτι και στηρίζουν το παλιό κρεβάτι που βρίσκεται στον επάνω όροφο...

H αλήθεια είναι πως και το πατρικό κατώι έχει δομηθεί επάνω σε βράχια, με το πατητήρι του να είναι σκαμμένο μέσα σε πέτρα. Tο ίδιο ισχύει και για το εργαστήρι του Αλέκου ή το σπίτι του Μάρκου όπου το κρεβάτι στη γωνιά του σαλονιού είναι με τρία πόδια γιατί η άλλη του γωνιά ακουμπάει επάνω σε βράχο. Μπήκα στο σπίτι του Γιώργου και κατέβηκα από την εσωτερική σκάλα, παρατηρώντας ότι είναι σκαμμένη επάνω στο βράχο. Πρόσεξα το σπίτι του Νικολή με τον τεράστιο ασύμμετρο βράχο στη γκέλα, αν και ποτέ μου δεν μπόρεσα να δω τι κρύβει εκείνο το κατώι, όπως και τόσα άλλα που είναι ερμητικά κλειστά –χαμένα στη χρωματική παλέτα της πέτρας. 

Αν κάποιος μπορούσε να μπει και να ψάξει τα σπίτια του χωριού θα έμενε έκπληκτος από τις ανακαλύψεις που θα του επιφύλασσαν. Νομίζω πως το τελευταίο σπίτι που κτίστηκε στο χωριό με βράχο (στη βορεινή πλευρά του) είναι του Δημήτρη του Παρασκευά –το πρώτο όταν μπαίνεις στο χωριό. Ο βράχος είναι πραγματικά τεράστιος και σε ύψος και σε όγκο. Όλοι αυτοί οι βωλακίτικοι γρανίτες σχηματίστηκαν 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, ίσως και περισσότερα, από μάγμα του εσωτερικού της γης που βγήκε κάποτε στην επιφάνεια όπως σημειώνουν οι γεωλόγοι. Σε αυτά τα πλουτώνια βράχια κτίστηκε ο οικισμός πριν από τόσους αιώνες, βράχια που κρύβονται καλά στα θεμέλια των παλαιών σπιτιών του χωριού...

Δε θα ξεχάσω ποτέ την κουβέντα του Γιάννη του «Ξυναριανού» που αγαπούσε το χωριό αν και είχε ζήσει πολύ λίγο με τον παππού του το Γιάννη τον «Mάγειρα»: «προσέξτε να μην χαλάσετε τα βράχια γιατί αυτά μια μέρα θα σας φέρουν τουρισμό. Aυτά είναι ο πλούτος του χωριού!»

Είχε δίκιο ο παππούς. O καφές στο "Kατώι" του Γιάννη άξιζε πολύ περισσότερο από μερικές δραχμές. Άξιζε όσο ένας ολόκληρος κρυμμένος θησαυρός.

Για την μεταφορά: mix_06.2015