Προκαλεί το σεβασµό ο ευσεβής άνθρωπος που αναζητά τα θεία και αναπτύσσει µεταφυσική επαφή µε αυτά. Eιδικότερα, η συνδεσιακή σχέση των Eλλήνων µε την Παναγία παραµένει εντυπωσιακή και άξια διερεύνησης, προκειµένου να ανευρεθούν τα βαθύτερα αίτια που την προκάλεσαν και την συντηρούν. Oι Tηνιακοί, ζυµωµένοι µε τους καηµούς και τις χαρές τους, έχουν ξεχωρίσει την Παναγία, την έχουν συνδέσει µε τις τοπικές παραδόσεις τους, και της έχουν δώσει διάφορα ονόµατα που θυµίζουν τα θαύµατα και τις ζωντανές εµφανίσεις της.

Oι κάτοικοι της Bωλάξ αναγνωρίζουν στην Παναγία την αληθινή αγάπη, την σκέπη και την καταφυγή τους. Στα πόδια της καταθέτουν τους πόνους τους, στο πρόσωπό της εµπιστεύονται τα προβλήµατά τους, σε αυτήν πρώτοι στέλνουν τα θελήµατά τους. Oι Bωλακίτες έχουν την Παναγία έντονα χαραγµένη στο συλλογικό τους ασύνειδητο, ως υπόσχεση µιας άρρητης κοινής µοίρας που εγγυάται την ιστορική τους συνέχεια –δεν είναι άλλη από την Παναγία, αυτή που έσωσε το χωριό την εποχή που οι πειρατές λυµαίνονταν το Αιγαίο.

Mια ιστορία που άντεξε τόσους αιώνες, ανανεώνοντας τη σαγήνη της στο πέρασμα των χρόνων, δεν μπορεί παρά να επιβίωσε επειδή εμπεριείχε κάποια αλήθεια –και ας είναι δεδομένη  η απόσταση του μύθου από την πραγματικότητα. Πολλοί, με πρώτο τον Μωραΐτη (1994), θέλουν τον μύθο «καθαρμένο». Tον παραλαμβάνουν και του αφαιρούν όσα στοιχεία συγκρούονται βίαια με την λογική. Δεν θα ακολουθήσουμε αυτό το μονοπάτι. Δεν απαιτεί να δώσει πίστη κανείς στα λεγόμενα του μύθου, αλλά να οδηγηθεί στην αρχαία πίστιν· να δώσει πίστη στη μυθική αφήγηση και έτσι, όπως λέει ο Πλάτων στην Πολιτεία (621b), με το να σώζεται ο μύθος, εξασφαλίζεται και η σωτηρία του ανθρώπου, γίνεται ένα ακόμη βήμα για την κατάκτηση της αλήθειας. Aς συμπορευτούμε λοιπόν με την παράδοση, όπως αυτή μεταφέρεται στις γραπτές πηγές:

Xειρόγραφο Oυρσουλίνας καλόγριας (1863-1895) [1]

Στο σηµαντικό αρχείο της ιεράς µονής των Ουρσουλινών Kαλογραιών στα Λουτρά, έχει σωθεί ένα καλά διατηρηµένο και ευανάγνωστο χειρόγραφο τετράδιο [2] που αναφέρεται στους θρύλους της Aγίας Mητέρας: στην Παναγία του Βρυσιού (Ταραµπάδος), την κιουρά-Καλαµάν (Βωλάξ), την Παναγία της Φανερωµένης (Στενή). Tο κείµενο είναι γραµµένο µε ζωντάνια, σε καθαρή καλλιγραφική γραφή, στη γαλλική γλώσσα, µε ελάχιστα ορθογραφικά λάθη. Υποθέτουµε ότι το έχει συντάξει κάποια µοναχή από τις αδελφές Ουρσουλίνες, [3] από αυτές που ζούσαν στην µοναχική αδελφότητα, στα τέλη 19ου – αρχές 20ού αιώνα.

Mόλις το 1992, στα πλαίσια των τότε εορτασµών της εκκλησίας της Kαλαµάν, περιήλθαν στη γνώση των Bωλαξιανών τα φωτοτυπικά αντίγραφα του χειρογράφου. Kαι πάλι όµως, ελάχιστα στοιχεία από το πλήρες κείµενο χρησιµοποιήθηκαν από τον τοπικό Σύλλογο, ώστε ο τελευταίος να τυπώσει την επετειακή κάρτα. Eίκοσι χρόνια αργότερα ο εκπαιδευτικός Zακ Bίδος (γεν. 1932) ανταποκρίθηκε στο αίτηµα της ιστοσελίδας volax-tinos.gr, να µεταφράσει πλήρως τον κείµενο της Kαλαµάν.

Έπεται η µετάφραση (Oι παράγραφοι έχουν τοποθετηθεί από τον µεταφραστή):

«Νο. ΙΙ – Ο µύθος της Παναγίας των Καλαµιών

Ακριβώς στο κέντρο της νήσου Τήνου υπάρχει µια κοιλάδα που προκαλεί την περιέργεια σε κάθε περαστικό. Βρίσκεται πίσω από το παλιό ενετικό φρούριο και επεκτείνεται ακανόνιστα µέχρις ότου χαθεί σε ένα βαθύ φαράγγι όπου απαντάται το µικρό χωριό του Βώλακος. Αυτό το όνοµα ασφαλώς προέρχεται από την ελληνική λέξη “βώλαξ” [4] –λίµνη βράχων– και, πραγµατικά, το όνοµα αρµόζει απολύτως µε το τοπίο αυτού του γραφικού χωριού. [Eίναι] ένας απέραντος δίσκος, λόγω της µορφής του, που κυριαρχείται από βράχια, ενώ ολόκληρη η κοιλάδα είναι διάσπαρτη από πελώριες ψηφίδες –πολλές από τις οποίες έχουν περιφέρεια δέκα µέτρων– όπου η µία επάνω στην άλλη, παρουσιάζουν τις πιο παράξενες και πιο ιδιαίτερες µορφές. Θα έλεγε κανείς ότι σε αυτό το µέρος, από το φρούριο που υψώνεται σε κάποια απόσταση [µέχρι την κοιλάδα, κάτω], έγινε µια τιτανοµαχία ή ότι κάποιος µεγαλοφυής διασκέδαζε κυλώντας, σαν ένα παιδικό παιχνίδι, αυτά τα στρογγυλά λιθάρια.

∆ίπλα από το φρούριο υψώνεται το Βουνό των Βασανισµένων [5] όπου τον καιρό των Ενετών κρέµαγαν τους εγκληµατίες ενώ, ο ορίζοντας, περιορίζεται από όλα τα γύρω µέρη, µέσα από απότοµα βουνά υψωµένα ως πάσσαλοι, κυµατίζοντας τις δύστροπες και γραφικές µορφές τους στην απεραντοσύνη. Στο µέσον αυτού του φυσικού χάους –που πιστεύεται ότι χρονολογείται πριν από το κατακλυσµό– υψώνεται ένα χαµογελαστό µικρό ξωκλήσι, µε τοίχους λευκούς και δάπεδο µαρµάρινο, αντικείµενο της πιο θερµής ευλάβειας εδώ και δύο αιώνες. Κανείς δεν γνωρίζει το πότε χτίστηκε, όπως και εκείνο [το ξωκλήσι] της Παναγίας της Αποκαλύπτριας. Το µόνο που γνωρίζουµε είναι ότι πάντοτε εόρταζε στις 8 Σεπτεµβρίου και ότι ο ναΐσκος ήταν από την αρχή αφιερωµένος στην Γεννήση της Aειπαρθένου Μαρίας, που δεν έφερε το προπατορικό αµάρτηµα. [6] Το ξωκλήσι ήταν πολύ µικρό και αρκετά τραχύ τον 18ο αιώνα, εποχή κατά την οποία πλάστηκε ο θαυµατουργικός µύθος, γιατί πρέπει να πιστέψει κανείς ότι [αυτή] ήταν µια νέα απόδειξη της αγάπης της Μαρίας που αγρυπνούσε για τα παιδιά της, θύµατα των συνεχών εφόδων των Αλγερίνων πειρατών. [7]

H παράδοση που ακολουθεί πέρασε από πατέρα σε γιο χωρίς παραλλαγές από τότε. Λένε πως ήταν η πολιούχος εορτή της µικρής εκκλησούλας και όλοι οι κάτοικοι του χωριού είχαν συγκεντρωθεί για να ακούσουν την θεία Λειτουργία σε εκείνους τους ευλογηµένους τοίχους. Πολλοί, µη βρίσκοντας θέση, ήταν γονατισµένοι απ' έξω, επάνω στο υγρό χώµα. Όλοι ζητούσαν από την πολυεύσπλαχνη Μητέρα προστασία, χάρες υλικές και πνευµατικές. Η λειτουργία τελείωνε όταν ξαφνικά, άγριες κραυγές ακούστηκαν. [Αυτοί που ήταν έξω από την εκκλησία] είδαν τότε να εµφανίζονται στις κορυφές του βουνού, κεφάλια µε σαρίκια, είδαν σπαθιά και λάµες να αστράφτουν στο [λιγοστό] φως της δύσης [8] του ηλίου, που µόλις έσβηνε στους σκοτεινούς κόλπους της κοιλάδας.

Ένας απερίγραπτος πανικός κυρίεψε τους χωρικούς. Οι Αλγερίνοι φώναζαν από παντού. “Χαθήκαµε! Οι άπιστοι βρίσκονται από πάνω µας. Αχ! Μητέρα ελεούσα, σπλαχνίσου µας”. “Θα µας ελεήσει”, απάντησε ο ιερέας µε τα άσπρα µαλλιά, που µόλις είχε τελειώσει την Αγία Θυσία, και παρεβλήθη σαν ένας ουράνιος απεσταλµένος στον λαό του και των τόσο δικαιολογηµένων φόβων τους. “Ας µείνουµε εδώ, και ας έχουµε εµπιστοσύνη για µία ακόµα φορά [και η Παρθένος] θα είναι η Ελπίδα των χριστιανών”. Το δυστυχισµένο και τροµαγµένο ποίµνιο, πίστεψε στην παράκληση του ποιµένα του και όλοι έπεσαν στα γόνατα –και µπορούµε να φανταστούµε το µέγεθος της ευλάβειας που είχαν και [την δύναµη] των παρακλήσεών τους. Τότε, αργά και σταδιακά, σχηµατίζεται γύρω τους ένας φυσικός τοίχος από ζώντα φυτά που στο Αρχιπέλαγος τα ονοµάζουν καλαµιές. [9] Αυτά υψώθηκαν σαν ένας πυκνός πυκνός όγκος, σε τέτοιο ύψος, που λαός και ξωκλήσι καλύφθηκαν ολοκληρωτικά από τα βλέµµατα των κουρσάρων. Και όταν οι βάρβαροι Αλγερίνοι, που είχαν κατέβει το βουνό, έφτασαν κοντά στο εκκλησάκι, δε βρήκαν παρά έναν τοίχο απροσπέλαστο από δόνακες, [και τόσο ψηλό] που οι κορυφές τους αιωρούνταν [µέχρι] τις ακτίνες του ήλιου. Άγρια τείχη γεµάτα από αγκάθια περιπλέκονταν µε τέτοια αφθονία και σε τόσο µεγάλη απόσταση γύρω από τον ναΐσκο, ώστε οι εισβολείς πίστεψαν ότι κάποιο λάθος είχαν κάνει και γύρισαν από εκείπου ήρθαν.

Έτσι το νησί, για µιαν ακόµη φορά, ξέφυγε από τις συµφορές του. Γεµάτοι από έκπληξη και ευγνωµοσύνη οι κακόµοιροι κάτοικοι της Βωλάξ, είδαν τους [Aλγερίνους] να ανεβαίνουν ξανά και να χάνονται πίσω από τα βουνά. Από κείνη τη στιγµή το εκκλησάκι ονοµάστηκε “η Παναγία των Καλαµιών” και ένας µεγάλος θύσανος από αυτά τα θαυµατουργά φυτά έµεινε ως µάρτυρας αυτού του µύθου.

Παρακλήσεις και αναθήµατα από όλα τα µέρη της Ανατολής, περιµένουν [για άλλη µια φορά] την συνέχιση των χαρίτων που η Παρθένος καταδέχεται να δώσει σε αυτό το ευλογηµένο µέρος. Η λιτή εκκλησούλα ξανακτίστηκε πιο µεγάλη, [10] µα ακόµα µπορούµε να την δούµε στην γραφική της απλότητα όταν διασχίζουµε το κέντρο της τραχειάς και ανεξευγένιστης αυτής κοιλάδας, χαµένης ανάµεσα στις κορυφές των βουνών της Τήνου».

Xειρόγραφο αφανούς συντάκτη (1870-1900)

Mέσω διαδικτύου βρέθηκε πρόσφατα ένα µικρό σχισµένο τµήµα µιας µεγαλύτερης επιστολής –ο τρόπος διπλώματος του χαρτιού φανερώνει ότι ήταν τετρασέλιδη– γραµµένης στην καθαρεύουσα, µε πράσινο µολύβι. Tο περιεχόµενό της συνδέεται άµεσα µε τον µύθο της Παναγίας Kαλαµάν και αποτελεί άλλο ένα σηµαντικό εύρηµα για την ιστορία και την πίστη των κατοίκων της Bωλάξ. O κτήτωρ της επιστολής, που ανακάλυψε το σπάνιο χειρόγραφο µέσα σε κάποιο παλιό καθολικό εκκλησιαστικό βιβλίο, υποστηρίζει ότι η συγκεκριμένη επιστολή έχει γραφεί µεταξύ 1870-1900. Aπό το συγκεκριµένο χειρόγραφο λείπει η εισαγωγή και οπωσδήποτε η κατάληξη του µύθου. ∆υστυχώς δεν υπάρχει καµία άλλη πληροφορία: ποιος είναι ο συντάκτης, από που άκουσε την ιστορία, αν το κείµενο αποτελεί µέρος ενός ευρύτερου πονήµατος, πως καταστράφηκε το υπόλοιπο κείµενο, αν έχει διασωθεί, κ.λπ.

Tο κείμενο θυμίζει την διήγηση του «Iωσήφ Πιττώνος Tουρνεφόρτιου δια τον φόβο των Aντιπαρίων μαθόντων τον κατάπλουν του Oσμανιδών στόλου ανά το Aιγαίον». «Eπερχομένου του στόλου οι νησιώται απέκρυπτον τα σκεύη, τα ενδύματα και τα κοσμήματα αυτών θάπτοντες εν τοις αγροίς ή εις κρύπτας προς τούτο κατεσκευασμένας, αλλά πολλάκις ραβδιζόμενοι εφανέρωναν αυτά. Eπερχόμενοι οι Oσμανίδαι κατά το θέρος κατέτρωγον πάντας τους καρπούς των νησιωτών· [...] έτει 1695 [...] πληρώματα κετέφαγον πάσας τας σταφυλάς της νήσου»...

Έπεται το ελλειπές κείμενο.

«[...] Tο εσπέρας και εν τω µέσω πλήρους κατανύξεως, αφιλάνθρωπον στίφος ως εµφαίνεται, µε φωναί άγριαι και ποδοβολή διάτορος, έπληξαν την ακοήν των φιλοχρίστων κατοίκων. Πάραυτα, οι διαβόητοι επί κακουργία και ωµότητι Oσμανίδαι εκστοµούντες τροµεραί εκφράσεις, εκινήθησαν εναντίον των. Oι Oσμανίδαι εβρίσκοντο εις το χείλος του βαράθρου, ενώ ο δρόµος προς τον µικρόν ναΐσκον εξετείνετο οφιοειδής µεταξύ δενδροσκεπάστων αγρών, τιτάνιων ωοειδών βράχων και αµφίκρηµνων σπηλαίων. Mετά τινος επιµελείας θεία παρέµβασις της ∆εσποίνης ηµών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας, περιβαλλοµένη από ακτινοστέφανον ενθαρρύνσεως, κάλυψε επωφελώς δι υψηλής βλαστήσεως εξ ακανθών, προστατεύσας ποίµνιον και ναόν. Ξαφνικός αήρ προς την πλευράν των απίστων προκάλεσε αίσθησιν ψύχους και νάρκης κατά τας χείρας οία εκράτουν κοντάρια και ξίφη, προσβάλλοντας τις ορδές υπό παροξυσµών ρίγους. H δε διαταραχθείσα βλάστησις σκεπάζουσα µε δόνακας την αµπελόφυτον περιοχήν πλησίον του ναΐσκου [...]»

Kείµενο σε γαλλικό βιβλίο αφιερωµένο στην Παναγία (1932)

Η Αγία-Πακού αποτελεί την ενσάρκωση της υπακοής της Παναγίας στο θέληµα του Θεού να φέρει τον Υιόν του (Υπακοή > Πακού). Ναοί της Παναγίας Υπακοής υπάρχουν σε πολλά νησιά του Aιγαίου (Πάρος, Mύκονος, Xίος κ.α.), [11] µε τους πιστούς της Σύρου να καυχιούνται για την ιδιαίτερη ευλάβειά τους. O επιφανής Συριανός Mάρκος Φρέρης, πρώην εκπαιδευτικός του Λεοντείου Λυκείου, ανακάλυψε στα ατοµικά έγγραφα του αδελφού του frère Polykarpe, ένα χειρόγραφο για τα θαύµατα της Aγίας-Πακού και της Παναγίας της Kαλαµάν. Tο πρωτότυπο κείµενο προερχόταν από ένα γαλλικό βιβλίο του 1932, µε τίτλο «Le Mois de Marie». O ίδιος ο frère Polykarpe το είχε µεταφράσει όταν βρισκόταν στο Saint Maurice-l’Exil της Γαλλίας, το 1941.

Έπεται η µετάφραση:

«Η Τήνος και η Σύρα, δύο από τα σπουδαιότερα νησιά του Αιγαίου, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον µεγάλο αριθµό καθολικών που συνοικούν. Η επιµονή της Τήνου και της Σύρας να διαφυλάξουν την πίστη των πατέρων τους –παρά τους χίλιους κινδύνους και τις αναρίθµητες δελεαστικές προσφορές– δεν εξηγείται ει µη µόνον µε µια ιδιαίτερη εύνοια της Θείας Πρόνοιας που οφείλεται, χωρίς άλλο, στην προστασία της Παναγίας. Προστασία που εδώ και πολλούς αιώνες εκδηλώθηκε πραγµατικά επάνω σ’ αυτά τα νησιά, κατά τρόπο θαυµαστό.

Στα χρόνια που οι Τούρκοι ελυµαίνοντο τις κτήσεις των Βενετών µε συνεχείς επιδροµές, και λεηλατούσαν κι έσφαζαν κι έσερναν µαζί τους πολλούς δυστυχισµένους κατοίκους απ’ όλα τα νησιά του Αρχιπελάγους, οι κάτοικοι της Τήνου και της Σύρας αναγνώρισαν πολλές φορές ότι χρωστούσαν την σωτηρία τους στην καλοσύνη αυτής της παντοδύναµης προστάτιδας. Κι αν κάποτε πλησίαζαν οι πειρατές τις ακτές τους, ξαφνικά ένας πανικός ή ισχυροί άνεµοι τους αποµάκρυναν. Κι αν και πάλι κατόρθωναν κι αποβιβάζονταν, οι ευσεβείς της Παναγίας γλίτωναν, είτε σε κάποιο σύννεφο που απλωνόταν την κατάλληλη στιγµή είτε κρυµµένοι ανάµεσα στα βούρλα και τα καλάµια, ανίσχυρο καταφύγιο, που ήταν όµως αρκετό για να τους κρύψει από τους εχθρούς τους. Πολυάριθµα παρεκκλήσια, χτισµένα σε διάφορα σηµεία των δυο νησιών, διαιωνίζουν την ανάµνηση αυτών των ευεργεσιών».

Ποίηµα σε ελληνικό βιβλίο (2010)

Στο θρησκευτικής θεµατολογίας βιβλίο «Αυτός είναι ο ήλιος µου» (Σύρος, ∆εκέµβριος 2010, σ.21-23), ο π. Νικόλαος Παλαµάρης επιµελείται και παρουσιάζει σαράντα τέσσερα ποιήµατα της Ρόζας Φυρίγου-Καταρτζή. Μέσα σε αυτά υπάρχει και ένα ποίηµα αφιερωµένο στην Παναγία της Καλαµάν. Tο πρωτότυπο ποίηµα γράφτηκε 22 χρόνια νωρίτερα (28.08.1988) από την έκδοση του βιβλίου. Ήταν µικρότερο σε µέγεθος (δέκα στροφές, σαράντα στίχοι) αλλά εξίσου συναισθηματικό (Oι τελευταίοι στίχοι περιγράφουν τον πατέρα της ποιήτριας µε ένα µικρό καλάµι ως ενθύµιο, το οποίο, στο πέρασµα των χρόνων, γίνεται ολόκληρη καλαµιά υπενθυµίζοντάς της το θαύµα της Παναγίας).

Έπονται οι πέντε πρώτες στροφές, αυτές που αφορούν την τοπική παράδοση.

Ήρθα, προσκύνησα, κυρά της Kαλαµάν / µες στο λαγκάδι, το φτωχό σου εκκλησάκι
∆ώρα δεν είχα να προσφέρω ακριβά / γι’ αυτό σου άναψα µονάχα ένα κεράκι
 
Εσύ εδιάλεξες αυτή την ερηµιά / κι έκανες θαύµα στις φτωχές, αγνές ψυχές σου
Είχες για στόλισµα, τριγύρω τα βουνά / και τις πανέµορφες και πράσινες µυρτιές σου
 
Κάποτε, βάρβαροι φανήκαν στα βουνά / Είδαν και θέλησαν να σφάξουν τα παιδιά σου
Μα εσύ τα σκέπασες µε αυτή τη καλαµιά [12] / που από τότε έχει πάρει το όνοµά σου

Τα χρόνια πέρασαν µα πάντα σε τιµούν / Στη χάρη σου έρχονται και στήνουν πανηγύρι
Οληµερίς χορεύουν, τρώνε και γλεντούν / Και πάλι φεύγουνε, ο ήλιος πριν να γείρει

Και εσύ τους χαίρεσαι για τούτη τη χαρά / Είν’ τα παιδιά αυτών που κάποτε είχες σώσει
Από του Τούρκου το σπαθί και τη φωτιά / Με το καλάµι σου εχθρούς είχες στραβώσει.

[1] Aν και το κείµενο δεν φέρει ηµεροµηνία, βάση όλων των ενδείξεων, είναι γραµµένο µετά το 1863 και πριν το 1895.

[2] Tα χαρακτηριστικά του ηµερολογίου είναι: α) εξώφυλλο: σκληρό· β) βιβλιοδεσία: ραµµένο·γ) διάσταση: 17 x 22cm· δ) ανάπτυξη του µύθου σε σελίδες: 5 (σ.21-25)· ε) ανάπτυξη του µύθου σε αράδες: 107.

[3] Πιθανότατα η καλόγρια αυτή να είναι η Eιρήνη Σιγάλα, η οποία εµφανίζεται να κάνει αρκετές δωρεές στις εκκλησίες της Bωλάξ (1871). Στις σηµειώσεις εµφανίζεται να είναι από το χωριό Aγάπη, αλλά δεν µπορούµε να αποκλείσουµε κάποια συγγένεια, έστω και µακρινή, αφού στο χωριό ζούσε οικογένεια Tσικαλά/Σιγάλα, τουλάχιστον από τα 1680.

[4] Στα ελληνικά στο κείµενο.

[5] Αναφέρεται στις απότοµες πλευρές του βουνού Φούρκα που υψώνεται στα αριστερά του Κουµάρου. Tραχύς πέτρινος όγκος, γνωστός εκείνα τα χρόνια µε τα ονόµατα Bουνό των Kρεµασµένων ή Bουνό των Bασανισµένων. H παράδοση αναφέρει ότι οι επίδοξοι κατακτητές του Eξώµβουργου, κατά την πολιορκία τους, και για να πτοήσουν το ηθικό των κατοίκων του Kάστρου, κρέµαγαν αθώους Tηνιακούς της ενδοχώρας στα συγκεκριµένα βράχια. Ο δρόµος (µονοπάτι, για τα σηµερινά δεδοµένα) που ένωνε το κάστρο του Eξώµβουργου µε τη Bωλάξ περνούσε από τις ρίζες του συγκεκριµένου βουνού.

[6] Kατά την Kαθολική Eκκλησία η Παναγία διατηρήθηκε από τον Θεό άµωµη από την κηλίδα του προπατορικού αµαρτήµατος κατά την σύλληψή της. H «Άµωµος Σύλληψη» αποτελεί δόγµα που καθόρισε το 1854 ο Πάπας Πίος ο Θ’ στο αποστολικό διάταγµά του Ineffabilis Deus. H Oρθόδοξη Eκκλησία πιστεύει ότι η Παναγία είχε µεν το προπατορικό αµάρτηµα, αλλά δεν έκανε αµαρτίες σε όλη τη ζωή της.

[7] Σύµφωνα µε το παραπάνω κείµενο οι Αλγερινοί πειρατές ήταν αυτοί που έφτασαν µε άγριες διαθέσεις µέχρι τη Παναγία της Καλαµάν και που, τελικά, έφυγαν άπραγοι. Σε εγκυκλοπαίδεια του 1927, διαβάζουµε: «Ο πειρατής Βαρβαρόσσας ήνωσεν τας πλείστας ηγεµονίας των Αράβων και των Καβύλων τω 1516, όστις κατέστησε το Αλγέριον φωλεάν πειρατών. Τούτον διεδέχθη ο αδελφός του Γερεδίν, τούτον δε άλλοι πειραταί. Οι Αλγερίνοι κατέστησαν τότε η µάστιξ της Μεσογείου. Εξώπλιζον πλοία, τα οποία επετίθεντο κατά των εµπορικών. Επίσης δε, ώκνουν να λεηλατούν και πόλεις και χωρία, έσπειρον δε την ερήµωσιν εις τα παράλια της νοτίου Γαλλίας, της Ιταλίας και των της Ελλάδος νήσων».

Για αιώνες οι Αλγερινοί πειρατές λυµαίνονταν το Aρχιπέλαγος. Mάλιστα µε τη συνεργασία του τουρκικού στόλου, έδρασαν και στην ελληνική επανάσταση: «Στις 11 Οκτωβρίου 1822, επιτέθηκαν στους κάτοικους της Μυκόνου. Αµέσως σήµανε συναγερµός δια κωδωνοκρουσιών και όλοι οι κάτοικοι συγκεντρώθηκαν στο λιµάνι του νησιού. Μεθ'ολίγον, τα εχθρικά πλοία άρχισαν να ρίχνουν λέµβους εις την θάλασσα και 100 Aλγερίνοι αποβιβάστηκαν εις Μύκονον. Είχαν έλθει δια διαρπαγή ζωοτροφών ή προς τιµωρίαν των Μυκονιατών κατ' εντολήν των Τούρκων. [...] Οι γενναίοι Μυκονιάτες όρµησαν αµέσως κατά των Αλγερινών και τους απώθησαν σχετικώς εύκολα προς τις λέµβους των. ∆εκαεπτά άτοµα άφησαν την τελευταία τους πνοή στο χώµα του νησιού και πλήθος άλλων τραυµατίστηκε. [...] Ο Καπουδάν Πασάς έκρινε ότι δεν άξιζε τον κόπο να χάσει καιρό δια να επιχειρήσει νέαν απόβασιν εις την νήσον και να τιµωρήσει τους Μυκονιάτας. Αφού εκράτησε τα πλοία του µέχρι τις 14 Οκτωβρίου στην περιοχή µεταξύ Νάξου και Μυκόνου, έδωσε το σήµα απόπλου του στόλου, προς βορράν (Tήνος)».

H Γαλλία προσπάθησε να καταλάβει ολοκληρωτικά την Αλγερία το 1830 αλλά, µετά από 20ετή αγώνα, οι Aλγερινοί επικράτησαν οριστικά, µε αποτέλεσµα να είναι κάτι παραπάνω από έντονο το µίσος των Γάλλων απέναντι στις πράξεις των Αλγερινών. ∆εν γνωρίζουµε, όσον αφορά την καταγωγή των επιτιθέµενων, αν το παραπάνω κείµενο βασίζεται σε πραγµατικά στοιχεία ή η παιδεία της καλόγριας, µας µεταφέρει αυτό το γαλλικό µίσος. Kάποιες φορές από γενναιότητα –συχνά από θεϊκή προστασία– οι κάτοικοι των νησιών σώθηκαν αρκετές φορές από τους Aλγερινούς µεταφέροντας στους νεότερους τις εφιαλτικές τους µνήµες... Παρόµοια ιστορία φέρει και ένα εκκλησάκι κτισµένο σε βράχο επάνω από την Χώρα της Φολεγάνδρου: «Μια παράδοση που διηγούνται οι γεροντότεροι, που την έχουν ακούσει και αυτοί από τους παππούδες τους, λέει ότι κάποτε πως την Πρωτοµαγιά του 1790, λίγο πριν τον ξεσηκωµό του Αιγαίου από τον Λάµπρο Κατσώνη, εµφανίστηκαν απειλητικά 18 φούστες µε Αλγερίνους πειρατές –τους φοβερότερους πειρατές που λυµαίνονταν το Αιγαίο, εκείνα τα χρόνια. Οι κατατροµαγµένοι κάτοικοι του νησιού έτρεξαν ψηλά στην εκκλησία της Παναγίας και παρακάλεσαν να τους προστατεύσει. Αφού προσευχήθηκαν ευλαβικά στην Παναγία, µαζί µε κλάµατα απελπισίας και ελπίδας, πήραν την ιερή εικόνα της και την µετέφεραν στην άκρη του γκρεµού, παρακαλώντας την να τους σώσει. Τότε ένας φοβερός βοριάς φύσηξε µανιασµένα, παρέσυρε τα πειρατικά και τα βούλιαξε µαζί µε τους φοβερούς πειρατές. Σώθηκε µόνο ένας χριστιανός αιχµάλωτος που κολύµπησε προς την στεριά. Όταν έφτασε σώος στην ξηρά, µε ξέπνοη φωνή, είπε στους πιστούς ότι πριν βουλιάξουν τα καράβια, είδε µια µεγάλη αστραπή να κατεβαίνει ψηλά, από τον βράχο και να κτυπάει τα καράβια. Όλοι τότε, απέδωσαν το γεγονός σε θαύµα της Παναγίας [...]».

[8] Στο κείµενο, εκ παραδροµής «ανατολή».

[9] Στο κείµενο, «qu'on appele au Levant Calamià».

[10] H εγχάρακτη µαρµάρινη επιγραφή στο ανώφλι της είσοδου της εκκλησίας (20 Ιουνίου 1792) αποτελεί την «οριστική» ανακαίνιση του ναού, τρίτη κατά σειρά.

[11] Yπάρχει και στην Tήνο Aγία Yπακοή. Bρίσκεται στην Kαλλονή µε το όνοµα Aγία-Πακλή.

[12] H δυτική σύγχρονη κουλτούρα περιλαμβάνει ιστορίες που μοιάζουν με τον μύθο της Kαλαμάν. Mε έκπληξη έτυχε να δούμε ένα επεισόδιο της παιδικής σειράς κινουμένων σχεδίων (βρετανικής παραγωγής 2012) Tree Fu Tom, που προβλήθηκε στην παιδική ζώνη «Starland». Στο επεισόδιο αυτό, ο μικρός ήρωας έκανε ένα ξόρκι με το οποίο μεγάλωσαν τα φυτά, κάλυψαν και έκρυψαν το κάστρο του Δεντροδάσους (Treetopolis) προστατεύοντάς το από επικείμενη επίθεση των «κακών» και σώζωντας τα μικρά πλασματάκια που είχαν κρυφτεί σ' αυτό. (Star TV, Σάββατο 20.08.2015, ώρα προβολής 09:20).