Mικρό µονόκλιτο οικοδόµηµα µε βορειοδυτικό προσανατολισµό, αφιερωµένο στην Aγία Παρασκευή. Bρίσκεται σε µια µαγευτική και συγχρόνως απόµακρη τοποθεσία, στην περιοχή Tζεράνη επάνω από το ποτάµι της Γρίζας. Aποτελεί το πιο µακρινό ξωκλήσι σε σχέση µε τον οικισµό της Bωλάξ. O αύλειος χώρος της δημιουργήθηκε το 2008, και έχει πανοραµική θέα στο Σκλαβοχωριό και στο Aγάπη. Η πρόσβαση γίνεται από τον κοινοτικό (χωµατό)δροµο, που διανοίχτηκε το 2004, ή από το παλιό µονοπάτι, µέσω της περιοχής Λαµπίρ. Kατά τους χειµερινούς µήνες, λόγω της κακής βατότητας, των βροχοπτώσεων και της τοποθέτησης συρµάτινου πλέγµατος για τα ζώα, το µονοπάτι είναι σχεδόν απροσπέλαστο.

H Aγία Παρασκευή

Στους ενοριακούς κώδικες του χωριού καταχωρίζεται µε το όνοµα S(ancta) Veneranda και, συχνά, ως S. Parasceve, S. Paraskevi και αγία Παρασκεbis (1853). H παράδοση λέει ότι το όνοµά αυτό της αποδόθηκε λόγω της ηµέρας Παρασκευής, κατά την οποία γεννήθηκε. Πάντως, το λατινικό όνοµα (γεννήθηκε σε προάστιο της Pώµης) της οσιοµάρτυρος Παρασκευής ήταν Veneranda, και ετυµολογικά συνδέεται µε τη θεά Venus, την ελληνική Αφροδίτη. Επειδή η ηµέρα Παρασκευή ήταν κατά τους Λατίνους αφιερωµένη στην Αφροδίτη (dies Veneris) αποδόθηκε στα ελληνικά ως «Παρασκευή».

Oι Bωλακίτες την προφέρουν Άγια –ο τόνος στην παραλήγουσα– Βενεράντα. Eορτάζει στις 26 Iουλίου και θεωρείται από τους Χριστιανούς προστάτιδα των µατιών.

Iστορικά στοιχεία

Άγνωστο το έτος ανοικοδόµησης του ναού. H εκκλησία καταγράφεται για πρώτη φορά το 1700 [1] χωρίς να είµαστε σίγουροι αν η αναφορά γίνεται για τον συγκεκριµένο ναΐσκο, αυτόν που βλέπουµε σήµερα. Kαταχωρίζεται ακόμη στον κατάλογο του Hofmann (1756) ενώ ο Eνοριακός Kώδικας της Bωλάξ την συμπεριλαµβάνει στο κτηµατολόγιο της ενορίας, με τον αριθμό 4 (1849).

Το παλαιότερο από τα λιγοστά διασωθέντα ενοριακά έγγραφα του Σκαλάδου (26.01.1732) κάνει αναφορά στη συγκεκριµένη εκκλησία [2] μέσα από τη διαθήκη της Aννέζας, µε το παρωνύµιο Mαυροπούλα. H κόρη αυτή, ανύπανδρη και πλούσια θυγατέρα του ποτέ Φραγκίσκου Σάσσου, αφήνει όλα τα ακίνητά της στον ενοριακό ναό του Σκαλάδου και παράλληλα κάνει δωρεά στο ναό της Άγιας Βενεράντας. Πιθανώς λοιπόν το ξωκλήσι να είναι κτητορικό και να πέρασε αρκετά χρόνια αργότερα στην ενορία της Bωλάξ –όπως συνέβει µεταγενέστερα µε τον ναό του Σωτήρος, στον Πετριάδο.

Η παλιά ιερή εικόνα της Άγιας Βενεράντας ξεχάστηκε εκτός του ναού από µαστόρους που δούλευαν στον χώρο κατά τη δεκαετία του ’60. Ξεχάστηκε εκεί για έναν ολόκληρο χειµώνα ώσπου µια ευσεβής κυρία από το Αγάπη την περιέσωσε και την κράτησε, κατόπιν αδείας του εφηµέριου Aντώνιου Aρµακόλλα. Mετά από χρόνια η εικόνα παραδόθηκε στον ορθόδοξο ναό της Παναγίας της Βουρνιώτισας, όπου φυλάσσεται µέχρι σήµερα, φροντισµένη με ξύλινη προθήκη. Mια µεταγενέστερη εικόνα κατώτερης εικαστικής αξίας, έργο λαϊκού ζωράφου, πήρε την θέση της µέσα στο ξωκλήσι. [3]

H Άγια Bενεράντα ήταν «ξεχασµένη» για δεκαετίες. Πολλοί από τους κατοίκους του χωριού δεν είχαν επισκεφτεί ποτέ το εκκλησάκι αυτό, λόγω του αποµακρυσµένου και δύσβατου της περιοχής. Mόλις το 1994 τοποθετήθηκε νέα πόρτα και δύο παράθυρα, «χάρη σε προσφορές των χωριανών», προς αντικατάσταση των παλαιών, που είχαν φθαρεί από τη δύναµη του ανέµου. Tο 2008 µετά τα έργα της ενοριακής επιτροπίας, το εξωκλήσι γίνεται ευρύτερα γνωστό. [4] Tα Τηνιακά Μηνύµατα γράφουν: «Σε προηγούµενο τεύχος, γράψαµε µε πόσο κόπο και ιδρώτα µεταφέρθηκαν τα υλικά για την επισκευή του ναού, λόγω ελλείψεως αµαξητού δρόµου στην περιοχή, περιοχή που άλλοτε έσφυζε από ζωή µε κήπους και ελαιόδεντρα, τα οποία εγκαταλείφθηκαν τελευταία. [∆υστυχώς] έµειναν µόνο οι βελανιδιές και οι µυρτιές».

Tον Ιούλιο του 2009, για πρώτη φορά µετά από δεκαετίες τελέστηκε πανηγυρική Θεία Λειτουργία, ανήµερα της γιορτής της εκκλησίας. Πρωτοστάτησε ο εφηµέριος π. Ρόκκος Ψάλτης µε παρουσία πλήθους κόσµου.

Eνοριακά έσοδα

Tα παλιά χρόνια τα χρήµατα της εκκλησίας προέρχονταν από πωλήσεις καρπών και κηπαίων προϊόντων. Tον Nοέµβριο του 1853, µέσα από τις σηµειώσεις του δον Ματθαίου Περπινιά, καταγράφονται έσοδα που προήρθαν από πώληση µιγαδιού: «Έλαβα απε joάννι φιρίγο δια τιν εκλισία τις αγίας παρασκεβίς δια 2 κιλα µιγάδι ..... δρ. 7.60. (επί της χαρης της) ∆ια 1 1/2 νάπο & ασ[..]λία τις αgιας παρασκεbis ..... δρ. 1.50. (∆ια) 1 1/2 νάπο σίκα τις αγίας παρασκεbis.... λ. 75. [...]».

Aπογραφή

Tον Iανουάριο του 2010 σε έκτακτη απογραφή, σηµειώθηκε η κινητή περιουσία της εκκλησίας: 4 πάγκοι, 2 κηροπήγια, 1 καντήλι, 7 βάζα, 1 κεντρική εικόνα και 4 µεταγενέστερες, µικρής οικονοµικής αξίας. Παράλληλα μετρήθηκαν οι διαστάσεις του ναΐσκου: εσωτερικό, 2.80m Π x 4.60m M . Tο ιερό Βήµα είναι δύο επιπέδων, 1.65m Π x 0.94m M x 1.07m Y.

Σήµερα, η Άγια Bενεράντα συνεχίζει να προσφέρει µοναδικές συγκινήσεις, τόσο ως χώρος λατρείας όσο και ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους.

[1] Nοέµβριος 1700, φ.52ν.
[2] AKT Σκαλάδος, φακ.1, φ.1-2.
[3] H παλαιά εικόνα παρουσίαζε την Aγία Παρασκευή να κρατάει µε το δεξί της χέρι έναν σταυρό και ένα φύλλο φοίνικα και µε το αριστερό της το ιερό ευαγγέλιο. Στην µεταγενέστερη εικόνα που υπάρχει σήμερα, τα αντικείµενα έχουν αλλάξει θέση.
[4] Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει καλές προσπάθειες αποκατάστασης της Άγιας Βενεράντας. Από δελτίο τύπου του 2008, µεταφέρουµε: «Στις 22 Σεπτεµβρίου τελέσαµε εφέτος πανηγυρικά το λεγάτο της Αγίας Βενεράντας στη Τζεράνη, περιοχή της Γρίζας. Το πανέµορφο παλιό εξωκλήσι, κτισµένο σε µια θέση πανοραµική, πάνω από την καταπράσινη ρεµατιά της Γρίζας, ανακαινίστηκε εσωτερικά και εξωτερικά. Συνάµα, διαµορφώθηκε και προεκτάθηκε ο αυλόγυρος και για λόγους ασφάλειας, κτίστηκε τριγύρω χαµηλός τοίχος, που χρησιµεύει και για καθιστικό. Μετά την ευλογία της νέας Αγίας Τράπεζας, των εικόνων και του εξωτερικού χώρου, τελέσαµε την Θ. Λειτουργία. Με τον εφηµέριο π. Ρόκκο Ψάλτη συλλειτούργησαν ο π. Γεώργιος Ανδριώτης και ο π. Αντώνιος Φόνσος. Ογδόντα περίπου πιστοί από τα γύρω χωριά έλαβαν µέρος στην Θ. Λειτουργία. Ένα ιδιαίτερο ευχαριστώ και στις γυναίκες που καθάρισαν όλους τους χώρους, στόλισαν και ετοίµασαν νόστιµους µεζέδες και [µοίρασαν] αναψυκτικά σε όλους τους προσκυνητές».