Το σύμβολο του Σταυρού

Από το δώμα του Αγίου Μάρκου (1993)

Mπορεί ο Θεός να μην έχει ανάγκη τα σύμβολα για να ενεργήσει, εμείς όμως τα χρειαζόμαστε... Ο όρος σύμβολο συνδέεται θεολογικά με το ρήμα συμβάλλω που σημαίνει ενώνω δύο πράγματα, αναμειγνύω, συμπλέκομαι, συνάπτομαι. Αυτό σημαίνει ό,τι με την λέξη σύμβολο εννοούμε κυρίως «την συμβολή του ακτίστου με το κτιστό και ότι το σημαίνον δηλοί το σημαινόμενον, το άκτιστον μεταφέρεται στην αισθητή πραγματικότητα με κτιστά ρήματα, εικονίσματα και νοήματα». Η πιο δυνατή ένωση είναι (και εικονογραφικά) το σύμβολο του Σταυρού, γι' αυτό και χρησιμοποιείται συχνότατα στο χωριό ως «φυλαχτό».

Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η τιμή και η προσκύνηση του Σταυρού είναι προσκύνηση του ίδιου του Εσταυρωμένου Χριστού. Ο Σταυρός του Κυρίου είναι το καύχημά μας, το νικηφόρο λάβαρο κατά του μεγαλύτερου εχθρού μας –του διαβόλου– το αήττητο όπλο κατά του κακού. Ο Σταυρός είναι το αντικείμενο της αισχύνης που έγινε η δόξα της Εκκλησίας· το ξύλο της οδύνης και του θανάτου που έγινε «χαράς σημείον» και «ζωής ταμείον». Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί επάνω στο ξύλο του Σταυρού, μαζί με το πανάχραντο σώμα του Κυρίου, ο Χριστός κάρφωσε και τις αμαρτίες μας(«πάντα τα παραπτώματα, εξαλείψας το καθ' ημών χειρόγραφον... προσηλώσας αυτό εν τω σταυρώ»).

Όταν ο Ιακώβ ευλόγησε τα παιδιά του Ιωσήφ, τον Εφραϊμ και τον Μανασσή, τα ευλόγησε έχοντας τα χέρια του σταυροειδώς στα κεφάλια τους. [Γένεσις 48/μη΄ 13 - 15] [1] O αγ. Ιωάννης ο Θεολόγος, θεράπευσε στην Πάτμο τον παράλυτο ειδωλολάτρη Ιερέα του Απόλλωνα, σφραγίζοντας τον με το σημείο του σταυρού.

Ο βράχος που βρίσκεται δεξιά στο σπίτι του Μαθιού, έχει ζωγραφισμένο επάνω του έναν σταυρό (που δύσκολα διακρίνται πλέον) και μας θυμίζει ότι σε εκείνο το χωράφι υπήρχε κάποτε ο πρώτος ναός του Αγίου Μάρκου στην ιστορία της Βωλάξ. Στην «σπηλιά» της Καλαμάν, δεξιά του αγάλματος της Παναγίας, υπάρχει χαραγμένος επάνω στον μάρμαρο ένας μικρός σταυρός.

Σε πολλά σπίτια του χωριού, στο «ανώφλι» τους, μπορείς να βρεις σταυρούς που έχουν φτιαχτεί από τον καπνό της αναστάσιμης λαμπάδας. Άλλοι πάλι, φτιάχνουν μικρούς σταυρούς από καλάμια που δένονται με κλωστή, και τους τοποθετούν στην αυλή τους ή στην κεντρικό μπουφέ του σπιτιού τους. Υπάρχουν σπίτια του χωριού που στον σοβά τους βλέπεις χαραγμένο έναν σταυρό (σπίτι του Αντρίκου). Άλλοι πάλι συγχωριανοί μας, έβαφαν με το σημείο του σταυρού τις εξωτερικές πόρτες από τις κέλες (Γερώνυμος, Ντουντός) ή τις εσωτερικές πόρτες στα εργαστήρια καλαθοπλεκτικής τους (Νάτσιος).

Μην ξεχνάμε ότι πολλές προλήψεις διαδόθηκαν στο πέρασμα των αιώνων. Για παράδειγμα, όταν κάποια άτομα συνομιλούν και αναφέρονται σε κάτι κακό, όπως θάνατο, αρρώστια ή συμφορά, τότε κτυπούν ξύλο (από το υλικό κατασκευής του σταυρού) νομίζοντας ότι τα κακά που σημαίνουν οι λέξεις που ανέφεραν, θα μεταφερθούν στο ξύλο και όχι σ' εκείνους ή, κατ' άλλους, ότι ο θόρυβος που προκαλεί το κτύπημα του ξύλου, θα διώξει τους δαίμονες, όπως το σημάδι του σταυρού τον διάβολο.

Κάποιοι λένε ότι είναι γρουσουζιά να αφήνεις τα μαχαιροπήρονα επάνω στο πιάτο σου να σχηματίσουν σταυρό. Αρκετοί σταυρώνουν –το λέει η λέξη– τα δάκτυλά τους για καλή τύχη (αν παρατηρήσετε καλά, τα δυο δάχτυλα που σταυρώνονται σχηματίζουν έναν «σταυρό»). Ακόμη και σήμερα οι άνθρωποι συνεχίζουν να αποδίδουν διάφορες αναποδιές της τύχης στις διάφορες προλήψεις που επικρατούν. Για παράδειγμα, στην Ελληνική λαϊκή παράδοση, αν πατήσεις καρφιά (σύμβολο της Σταύρωσης) τότε η μητέρα σου θα χτυπήσει την μέση της (!) Είναι γεγονός ότι στην συνείδηση του κόσμου ο Σταυρός αποτελεί την ύψιστη και ιερή προστασία από το κακό.