Βωλάξ, Τήνος. Τόπος όμορφος και ζωντανός. Χωριό αγαπημένο. Μέρος που θέλουμε να προστατέψουμε και να αναδείξουμε πιο πολύ από ποτέ! Εκτιμούμε όλα όσα μας προσφέρει μέσα απ' την ιστορία και την κουλτούρα του, μέσα από την αξεπέραστη φύση και τις αξίες των ανθρώπων του...
Ακολουθήστε μας!
Λαογραφικά στοιχεία


Γέννηση παιδιού από γυναίκα των Kυκλάδων (γκραβούρα του 1801)

«Και ούτε στον χάρτη σημειώνεται ούτε σε κανένα λεξικό. Το αξιοσημείωτο είτανε –λέγανε– πως γεννήθηκα μέρα Κυριακή. Και η μάνα μου δούλευε στο χωράφι ίσαμε την παραμονή αργά το βράδυ. Α, τίποτα σπουδαίο. Τίποτα. Το ίδιο γίνεται και τώρα σε κείνα τα άγια χώματά μας».
Γιώργος Δενδρινός 1904-1938

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν υπάρχει ετοιμόγεννη στο χωριό, ειδοποιούν τους συγχωριανούς που βρίσκονται στα χωράφια με χτύπημα της καμπάνας: με δύο γεννήθηκε κορίτσι· με τρεις γεννήθηκε αγόρι...

Η εορταστική διάθεση είναι μεγάλη και όλο το χωριό συμμετέχει στην χαρά του ζεύγους. Οι καμπάνες αντηχούν σε όλο το χωριό, ο πατέρας του παιδιού αναγγέλει το ευχάριστο γεγονός με πυροβολισμούς που ακούγονται μέχρι τα γύρω χωριά και οι γυναίκες του χωριού μεταφέρουν το χαρμόσυνο γεγονός αλλά και λεπτομέρειες από τη γέννα με μεγάλη ταχύτητα. Ο οικογενειακός κύκλος ανοίγει σε όλους όσοι δεν είναι μέλη της οικογένειας, ενσωματώνοντας και τους υπόλοιπους συγχωριανούς στην οικογενειακή κοινότητα. Όλες τις γυναίκες του χωριού, με πρώτες αυτές της οικογένειας, κερνούν μεζέδες και ρακί όλους που έρχονται να ευχηθούν. Αυτό κρατά μέχρι αργά τη νύχτα, ενώ, ευχές από τον εφημέριο δίνονται κατά την Θεία Λειτουργία.

O C.S. Sonnini, περιγράφει στο βιβλίο του [Voyage en Grece et en Turquie fait par ordre de Louis XV I, et avec l' autorisation de la cour Ottomane, Paris 1801] τον τοκετό μιας γυναίκας του Αρχιπελάγους: «Εν τω μεταξύ η Φύση άρχισε να δρα και οι προσπάθειες που προκαλούσε η Φύση, για να επισπεύσει τη γέννηση ενός νέου πλάσματος, έγιναν εντονότερες και συχνότερες. Τα πάντα προμήνυαν έναν εύκολο τοκετό και μια αίσια γέννα. Κατά τη διαρκή αυτή επανέργεια του μωρού στη μητέρα, η τελευταία δεν παρέμεινε άπραγη. Ήταν υποχρεωμένη να περπατά αδιάκοπα γύρω-γύρω στο δωμάτιο. Σε περίπτωση που λόγω πόνου ή μικρής αδυναμίας ή δειλίας επιθυμούσε να ξεκουραστεί για λίγο, οι δυύ γριές γυναίκες τη στήριζαν στους ώμους τους και την εξανάγκαζαν να συνεχίσει το περπάτημα. Αληθινά, μου φαινόταν ότι δεν είχε καμιά διάθεση να το κάνει. Όταν την έπιασαν οι πόνοι, την έκαναν να λυγίσει και να σκύψει μπροστά στο κρεβάτι και η μαία, που στεκόταν πίσω της, πίεσε δυνατά τα πλευρά της με τα δυό της χέρια και τα κράτησε εκεί μέχρι να σταματήσει ο πόνος, πράγμα που έγινε σύντομα. Στη συνέχεια, ξανάρχισε το περπάτημα, μέχρι που διακόπηκε από ένα νέο πόνο, γεγονός που επέβαλε στη γυναίκα να δεχτεί νέες πιέσεις από τα χέρια της μαίας.

»Δεν είμαι αρκετά ενημερωμένος για τους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί η Φύση σε μια τέτοια περίπτωση, για να κρίνω αν η μέθοδος της δυνατής πίεσης των χεριών χαμηλά στην πλάτη της γυναίκας τη στιγμή που την πιάνουν οι πόνοι είναι σωστή ή επιβλαβής. Το μόνο που μπορώ να επιβεβαιώσω είναι ότι [...] οι γέννες είναι σχεδόν πάντα αίσιες. Θα προσθέσω ότι παρατήρησα πως η μέθοδος αυτή είχε ένα καλό αποτέλεσμα, τουλάχιστον εξ όψεως. Οι πόνοιδηλαδή, δεν διαρκούσαν πολύ, [...] και η γυναίκα που βίωνε αυτές τις πιέσεις δεν έδειχνε να επηρεάζεται ιδιαίτερα.» 
[από το βιβλίο της Αικατερίνης Ν. Σαράφη, Τήνος: Χάρτες - Ενδυμασίες, Καστανιώτης/Διάττων 2008, σελ. 174]

20 χρόνια πιο πριν, ο Μαρκάκης Ζαλλώνης, γεννημένος στον Κρόκο το 1781, καταγράφει και την άσχημη τροπή που μπορεί να πάρει αυτή η στιγμή χαράς: «Παρόλο που οι Τηνιακές γεννούν με ευκολία και σπάνια με μη φυσιολογικό τρόπο, συχνά πεθαίνουν εξ αιτίας ενός επιλόχειου πυρετού ή μάλλον από μία περιτονίτιδα. [...] Για να αναζητήσουμε τις αιτίες αυτού του παράδοξου φαινομένου πρέπει να διερευνήσουμε τη μεταχείριση στην οποία υποβάλλονται οι λεχώνες. Τους προσφέρουν συνήθως να πάρουν αφέψημα απήγανου και αλκοολούχα ποτά, τις σκεπάζουν, ώστε να είναι πάρα πολύ ζεστά, [...] όπου ο αέρας διατηρείται συνεχώς ανθυγιεινός με την παρουσία πάρα πολλών γυναικών που έρχονται να επισκεπτούν τη λεχώνα». 

Ενώ είναι φυσικό, δεν παύει να είναι τραγικό, το ότι υπήρχαν και τέτοια περιστατικά στο χωριό, όπου μητέρες πέθαναν στη γέννα. Και δεν θα έπρεπε να ξεχνάμε τον ψυχισμό του συζύγου αλλά και των φιλενάδων, ακόμη, που βρίσκονται δίπλα σ' αυτό το γεγονός. «Ο ξαφνικός θάνατος», σημειώνει ο Ζαλλώνης, «αφήνει στο πνεύμα τους αισθήματα φόβου και τρόμου που η φαντασία τους θα ξαναζωντανέψει, όταν θα βρεθούν σε αντίστοιχους κινδύνους». 

Η ενασχόληση του Ζαλλώνη, μέσα από το βιβλίο του για την Τήνο, με την γέννηση και την διαπαιδαγώγηση των παιδιών του νησιού υπήρξε ενδιαφέρουσα: «Αμέσως μετά τη γέννησή του, πλένουν το παιδί σε καθαρό χλιαρό νερό ή νερό ανακατεμένο με λίγο κρασί. Στη συνέχεια το φασκιώνουν σφιχτά από τα πόδια μέχρι τους ώμους, τυλίγουν μέσα στις φασκιές και τα χέρια, σε σημείο που μόλις μπορεί να αναπνεύσει, ώστε να μοιάζει με δέμα που είναι έτοιμο να σταλεί μακριά. Με τον τρόπο αυτό το φασκιώνουν για δύο, τρεις μέχρι και πέντε μήνες». 

Τονίζει, ως γιατρός, τα διάφορα λάθη που έκαναν οι γονείς –από άγνοια φυσικά– στα παιδιά τους, πριν από 200 χρόνια:«Ξαπλώνουν το παιδί σχεδόν πάντοτε ανάσκελα, με το κεφάλι στερεωμένο και τα πόδια απλωμένα, τους βραχίονες κατά μήκος του σώματος και βρίσκεται έτσι σφιχτοδεμένο με πάνες κάθε είδους που δεν του επιτρέπεουν να μετακινηθεί».Είναι γνωστό πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η στάση που ξαπλώνουν τα παιδιά, γιατί δεν τους επιτρέπει να βγάλουν τις βλέννες που ο οργανισμός πρέπει να αποβάλλει σ' αυτή την τρυφερή ηλικία. Γενικώς, σήμερα, γνωρίζουμε ότι πρέπει να ξαπλώνουν το παιδί στο πλάι, για να διευκολύνεται αυτή η αποβολή.

Άλλο ένα «λάθος» σύμφωνα με την σύγχρονη παιδιατρική ήταν ότι «στα νεογέννητα παιδιά, από φόβο, δεν δίνουν ποτέ το πρώτο γάλα της μητέρας μήπως τα βλάψουν, γιατί δε γνωρίζουν την ευεργετική ιδιότητά του. Το πρωτόγαλα αυτό ονομάζεται κολάστρα [...]. Απεναντίας τους δίνουν ένα παλιό γάλα που συχνά δεν μπορούν να το αντέξουν.

»Μερικές μέρες μετά τη γέννηση μαθαίνουν στο παιδί να τρώει. Του ετοιμάζουν γι' αυτό ένα είδος ζουμί που λέγεται "πανάδα". Αποτελείται από παξιμάδι μαλακωμένο στο νερό ή σε γάλα, ζαχαρωμένο με πετιμέζι, ή με μέλι, και μερικές φορές με λίγο λίπος χοίρου. Οι μητέρες συνηθίζουν να μασούν τις τροφές πριν τις δώσουν στα παιδιά τους»,
 ώστε να είναι πιο εύκολες στην κατάποση.

Οι μητέρες –από όσα γνώριζαν και με όσα μέσα είχαν– έκαναν το καλύτερο δυνατό για να μεγαλώσουν υγιή και γερά παιδιά. Τα φρόντιζαν και τα ανέτρεφαν με όσες δυνάμεις είχαν, ενώ μοίραζαν το λιγοστό φαγητό τους με τέτοιο τρόπο ώστε τα παιδιά τους να είχαν πάρει τις απαιτούμενες πρωτεΐνες και βιταμίνες. Πολλές φορές, μάλιστα, στερούμενες από το δικό τους μερτικό... Όταν στα παιδιά παρουσιαζόταν κάποιο σημαντικό πρόβλημα ζητούσαν τη βοήθεια της Ουράνιας Μητέρας, κάνοντας κάποιο τάμα στην Παναγία της Καλαμάν. Πολλές ιστορίες υπάρχουν στα αναθήματα του συγκεκριμένου ξωκλησιού, από τα παλαιότερα χρόνια μέχρι και τις μέρες μας: Ένα βαπτιστικό ασημένιο κουταλάκι δόθηκε τη δεκαετία του '40 για να στρέψει η Παναγία το βλέμμα της σε παιδάκι που από ατύχημα είχε καεί στο πόδι του ή ένα τάμα που παριστάνει ένα χαμογελαστό παιδάκι και δόθηκε στα μέσα της δεκαετίας του '70 για να έχει ευτυχή κατάληξη μια γέννα.

Μια «πλούσια» καταγραφή για την τροφή των παιδιών, όταν μεγαλώσουν λιγάκι, καταγράφει ο Ζαλλώνης. Αυτή, συνίσταται στο εξής: «το πρωί σε μία φέτα κριθαρένιο ψωμί με φρέσκο τυρί ντόπιο, το οποίο έχει πικάντικη γεύση στη γλώσσα –το ονομάζουν "μυζήθρα", ή τυρί της Πελοποννήσου πολύ αρμυρό– και πιο συχνά με γλίνα του χοίρου ή με μέλι που απλώνουν πάνω στο ψωμί τους. Το μεσημέρι τους δίνουν χοιρινό και λαχανικά, το βράδυ τυρί ή ψάρι παστό ή καπνιστό ή τα ίδια πράγματα με το μεσημέρι. Στη διάρκεια της ημέρας, τρώνε σύκα ξερά το χειμώνα ή σύκα φρέσκα το καλοκαίρι, καθώς επίσης σταφύλια και κάθε άλλο φρούτο του καλοκαιριού ή του φθινοπώρου. Στην αρχή της εποχής τα παιδιά, λαίμαργα όπως είναι, τρώνε συχνά πολλά ανώριμα φρούτα και ξινά, πράγμα που προκαλεί διάφορες αρρώστιες».[Μαρκάκης Ζαλλώνης, Ταξίδι στην Τήνο - Ένα από τα Νησιά του Ελληνικού Αρχιπελάγους, 1809 –έκδοση Συλλόγου "Οι Φίλοι του Κρόκου", 1998)] Λίγες μέρες μετά την γέννησή τους δινόταν το μυστήριο της βαπτίσεως, όπου ξαναϋπάρχει ένα μικρό κέρασμα για όλους τους συγχωριανούς. Σήμερα, έχουν διασωθεί οι Κώδικες Bαπτίσεως του χωριού (Liber Baptizatorum) από το 1900 και μετά, με πρώτη καταγραφή (ξέρουμε ότι προηγήθηκαν 538, σε έγγραφα που δεν υπάρχουν πλέον) τον Ιωσήφ Φυρίγο (Joseph-Jacobus Firigo).

Για την μεταφορά: mix_09.2015

Μοιραστείτε το