Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του '30 υπήρχε η συνήθεια σε διάφορα μέρη της Τήνου –μέσα σ' αυτά και το χωριό μας– να υποβάλλονται τα νεογέννητα σε αφαίμαξη με ξυράφι. Το έλεγαν «ξυράφιασμα».

Ο γιατρός Μαρκάκης Ζαλλώνης γράφει το 1809, στη γαλλική γλώσσα, το βιβλίο του «Ταξίδι στην Τήνο - Ένα από τα νησιά του Ελληνικού Αρχιπελάγους», και αναφέρεται μεταξύ άλλων στην εμπειρική θεραπεία και πρακτική μαγεία από τους κατοίκους. Από την μετάφραση του π. Δημ. Δαλεζίου διαβάζουμε: «[...] Έχουν ακόμα μια προφυλακτική συνήθεια, όχι λιγότερο βλαβερή, εξαιτίας της γενικής κατάχρησης που κάνουν να προκαλέσουν αιμορραγία (αφαίμαξη). Όλοι οι κάτοικοι, ακόμη και οι πολύ γέροντες, υποβάλλονται σε αφαίμαξη (φλεβοτομία) το μήνα Μάιο με τη δικαιολογία ότι αποβάλλουν όλο το κακό αίμα τους. Οι αφαιμάξεις αυτές είναι επίπονες και όταν αυτός που υποβάλλεται σ' αυτές, δεν αισθάνεται ζαλάδα, ή μια αδυναμία λιγότερο ή περισσότερο έντονη, νομίζουν ότι δεν αιμορράγησε αρκετά.

»Η συνήθεια αυτή, που είναι τόσο διαδεδομένη, βασίζεται στην πεποίθηση που έχουν ότι όλες οι αρρώστιες προέρχονται από το ακάθαρτο και μολυσμένο αίμα. Οι γιατροί τούς ενισχύουν αυτή τη γνώμη και συνήθως φροντίζουν, όταν τους φλεβοτομούν, ν' αφήνουν να τρέχει το αίμα όσο είναι μαύρο και να μην το σταματούν παρά μόνο όταν παρουσιάζεται πραγματικά κόκκινο.»

Ο π. Δαλέζιος προχωρά το θέμα εξηγώντας: «Τότε οι γιατροί σταματούν την αιμοραγία, βεβαιώνοντας τον άρρωστο ότι τον απελευθέρωσαν από το κακό το αίμα. Αυτή η διαφορά του χρώματος δε βεβαιώνει καθόλου ό,τι το αίμα που βγαίνει πρώτο είναι πιο κακό από αυτό που έρχεται στη συνέχεια. Απλώς, λέει, ότι το πρώτο έρχεται από τις φλέβες, ενώ το άλλο διατηρεί λίγο το χαρακτήρα του αίματος των αρτηριών. Γιατί όσο η φλέβα αδειάζει, το αίμα βγαίνει χωρίς να έχει αποκτήσει τις καλές ιδιότητες του φλεβικού αίματος». 

Οι γιατροί του νησιού πριν την Ελληνική Επανάσταση ετοίμαζαν οι ίδιοι τα φάρμακά τους. Ο Ζαλλώνης γράφει: «Επειδή δεν υπάρχει κανένας φαρμακοποιός σ' όλο το νησί, τα καθαρτικά, τα σκευάσματα από αμύγδαλα, τα μείγματα, τα αποσταγμένα ή μεταλλικά νερά, τα εκχυλίσματα ή αφεψήματα φυτών και άλλα φαρμακευτικά παρασκευάσματα δεν υπάρχουν καθόλου». Όσες προλήψεις δεν έφερναν ουσιαστικά προβλήματα στην υγεία των κατοίκων, οι γιατροί τις επέτρεπαν. Εξάλλου οι γιατροί έδιναν τις οδηγίες αλλά οι κάτοικοι φρόντιζαν για την εφαρμογή τους («όλοι αυτοί οι γιατροί έχουν την προνοητικότητα, αφήνοντας στις γυναίκες που φροντίζουν τους αρρώστους φάρμακα για περισσότερες μέρες»). Σιγά-σιγά, εκτός από τον βασικό γιατρό που ερχόταν στο χωριό, υπήρχαν κάποιες γυναίκες που έκαναν τις πρακτικές από όσα είχαν μάθει όλα αυτά τα χρόνια. Από τους κώδικες της Βωλάξ, βλέπουμε ότι γιατρός του χωριού, το 1881, ήταν ο Φραγκίσκος Ρουγγέρης και ερχόταν με το άλογό του από την Ξυνάρα. Επειδή, όμως, δεν ήταν ούτε εύκολη η πρόσβαση αλλά ούτε και συχνή, οι γυναίκες που έδιναν «ιατρικές συμβουλές» είχαν μεγάλη επίδραση. 

Η συχωρεμένη η γιαγιά μου, έλεγε ότι οι υπόλοιπες γυναίκες την «αναγκάσανε» να κάνει «ξυράφιασμα» στο πρώτο της παιδί λίγες μέρες μετά τη γέννησή του (το 1932) για να φύγει το κακό αίμα. Η ίδια είχε τρομοκρατηθεί και ενοχληθεί τόσο πολύ που δεν δέχτηκε και στα υπόλοιπα παιδιά της να το κάνει. Μονολογούσε πια θυμούμενη την εποχή εκείνη: «Τι βλακείες, τι βλακείες...». Με τον καιρό, έπαψε να υπάρχει αυτή η συνήθεια. Όσον αφορά τις αφαιμάξεις στους μεγαλύτερους σε ηλικία χωρικούς, δεν θυμόταν να γίνεται, κάτι που σημαίνει ότι η παράδοση αυτή είχε χαθεί αρκετά χρόνια πριν, και τουλάχιστον, πριν την γενιά του πατέρα της.

 

Φυσικά, δεν αναφερόμαστε στο ξυράφισμα. Δηλαδή, την αφαίμαξη, με ξυράφι ή σουγιά, του δηλητηριασμένου αίματος, που κάνανε οι χωρικοί στα ζώα τους, όταν τα δάγκωνε ένα φίδι.

Για την μεταφορά: mix_09.2015