Mια ανοιχτή επιστολή προς τον Δήμαρχο της Tήνου έστειλε στην ιστοσελίδα μας ο Διδάκτωρ Γεωλογίας Δημήτριος Μπίτζιος. Tην μεταφέρουμε.

Κε Δήμαρχε της Τήνου,

Επισκέφθηκα την Τήνο την προηγούμενη εβδομάδα και έμεινα ακόμη μια φορά γοητευμένος από τις ομορφιές της καθώς και την πηγαία αισθητική και την ανιδιοτελή φιλοξενία των κατοίκων της. Είναι χωρίς αμφιβολία πολύ ευλογημένο νησί (ο όρος όχι μόνον θρησκευτικός αλλά και μεταφορικός).

Ο δρόμος με έφερε στον Βώλακα στην ευρύτερη περιοχή του οποίου είχα εργασθεί επιστημονικά πριν από αρκετά χρόνια, λόγω της ιδιότητάς μου ως γεωλόγου του ΙΓΜΕ. Θαύμασα και πάλι τα «μνημεία» της φύσης που είναι οι αποστρογγυλωμένοι γρανιτικοί όγκοι λόγω της σφαιροειδούς αποσάθρωσης. Το χωριό, λόγω αυτού του γεωλογικού φαινομένου αλλά και της Μεσαιωνικής του ιστορίας, καθώς και του φυσικού κάλους της διαδρομής, το επισκέπτονται πολλοί Έλληνες και αλλοδαποί τουρίστες.

Ωστόσο λείπει μία έγκυρη ενημέρωση σχετικά με το γεωλογικό αυτό φαινόμενο και τι ήταν αυτό που προκάλεσε τη δημιουργία αυτών των γρανιτικών, σφαιροειδούς μορφής, ογκόλιθων. Ο κόσμος ακούει απίθανες και ανόητες (χρησιμοποιώ ευγενικό χαρακτηρισμό) εξηγήσεις  από ημιμαθείς , ως επί το πλείστον, αυτόκλητους «ξεναγούς» όπως, ότι είναι δημιουργήματα εξωγήινων, ή πρόκειται για μετεωρίτες, ή για προϊόντα από ηφαιστειακές εκρήξεις ή ότι σχηματίσθηκαν στο βυθό της θάλασσας και άλλα …τέτοια. Δυστυχώς αυτές τις απόψεις  και θεωρίες τις διαδίδουν και ορισμένα  sites!!!, ενώ πολλές φορές δεν ξεχωρίζουν τη μυθοπλασία από την πραγματικότητα (όπως το ότι είναι αποτέλεσμα Τιτανομαχίας κλπ).

 Όμως για το σχηματισμό αυτών των γεομορφών έχουν υπάρξει πολλές μελέτες, επιστημονικές ανακοινώσεις, διπλωματικές - πτυχιακές εργασίες καθώς και διδακτορική διατριβή. Όλες περιγράφουν και ερμηνεύουν επιστημονικά το φαινόμενο ως αποτέλεσμα της χημικής και αιολικής αποσάθρωσης (Spheroidal weathering σύμφωνα με τη διεθνή ορολογία) του γρανίτη του Βώλακα, Μειοκαινικής ηλικίας (15 περίπου εκατομμυρία έτη), από εξωγενείς παράγοντες δηλαδή από ατμοσφαιρικούς παράγοντες (το νερό, ο αέρας ), που έδρασαν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε συνδυασμό (καθοδηγητικός παράγοντας) με το πλέγμα των τεκτονικών διακλάσεων του γρανίτη (κυκλοφορία του διαλυμάτων στις διακλάσεις με αποτέλεσμα να προκαλούνται διαδοχικές αποφλοιώσεις  και αποσύνθεση ορισμένων ορυκτολογικών του συστατικών όπως οι άστριοι). Εκτός βέβαια από τις σφαιροειδείς μορφές και τις  αποφλοιώσεις εμφανίζονται και οι μορφές tafoni και alveoles (διεθνής ορολογία για ανάλογες μορφές στο παγκόσμιο χώρο), δηλαδή κοιλότητες  του γρανίτη που  σχηματίσθηκαν και αυτές από αιολική κυρίως αλλά και χημική αποσάθρωση.

Ανάλογα φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί  και περιγραφεί και σε άλλα νησιά των Κυκλάδων σε μικρότερη όμως κλίμακα  (Πάρος, Μικρή Βίγλα της Δυτικής Νάξου), όπου η διάβρωση του γρανίτη δημιουργεί πολύ όμορφες αμμώδεις παραλίες.

Πολλοί επιστήμονες ασχολήθηκαν με το φαινόμενο αυτό όπως ο J.B. Bory de Saint Vincent και ο Karl Gustav Fiedler (στις αρχές του 19ου αιώνα), που περιγράφουν τις σφαιροειδείς μορφές του γρανίτη του Βώλακα και πιο πρόσφατα ο Καθηγητής Γ. Στουρνάρας, καθώς και ο Δρ. Γεωλόγος Ν. Μάστρακας με την πολύ ενδιαφέρουσα διδακτορική διατριβή του για τον γρανίτη του Βώλακα (με εντυπωσιακές φωτογραφίες) όπως και το ΙΓΜΕ που περιέλαβε το Βώλακα στο πρόγραμμα Γ΄ΚΠΣ, για  τους  γεώτοπους της  Ελλάδας. Συμπληρώνω ότι  η σφαιροειδής ή σφαιρική αποσάθρωση  και η διαδικασία  δημιουργίας της, περιγράφεται στα Πανεπιστημιακά εγχειρίδια που διδάσκονται στο πρώτο έτος των Πανεπιστημιακών Σχολών (βλ. Γενική Γεωλογία –Γεωμορφολογία της  Α. Αλεξούλη–Λειβαδίτη του Ε.Μ.Π.), ενώ ανάλογα φαινόμενα αναφέρονται σε αρκετές περιοχές στο διεθνή χώρο όπως ενδεικτικά  στην Γαλικία της  Ισπανίας, ή στην Musina της Ν. Αφρικής.

Είναι λοιπόν –κατά την άποψή μου- απαραίτητο η επιστημονική αυτή γνώση να διαδοθεί  απλουστευμένη, ώστε ο επισκέπτης του χωριού Βώλακα, να γνωρίζει τι βλέπει και να κατανοήσει το φαινόμενο για το οποίο έκανε τόσο  δρόμο  να το επισκεφθεί.

Η πρότασή μου είναι να  κατασκευασθεί και να αναρτηθεί σε κατάλληλη τοποθεσία στο χωριό, μία καλαίσθητη πινακίδα με εποπτικό υλικό (χάρτες, φωτογραφίες κλπ) και επεξηγηματικό κείμενο (υπάρχει ήδη πλούσιο  βιβλιογραφικό υλικό). Η σύνταξη του κειμένου πιστεύω ότι μπορεί να γίνει  αδαπάνως, σαν ευγενική  προσφορά του επιστημονικού κόσμου και των Φορέων που απασχολήθηκαν  στο νησί (προσωπικά αναλαμβάνω να συνεννοηθώ προς αυτή τη κατεύθυνση). Η μοναδική δαπάνη θα είναι τα εκτυπωτικά , η κατασκευή της πινακίδας και η εγκατάστασή της στο χώρο. Ωστόσο νομίζω ότι η δαπάνη αυτή θα είναι απειροελάχιστη (που ενδεχόμενα να μπορεί να καλυφθεί και από χορηγίες) μπροστά στο όφελος που θα προκύψει και που θα έχει σαν στόχο  στην αναβάθμιση της προβολής του χωριού και του νησιού γενικότερα, αλλά και στην έγκυρη, τεκμηριωμένη και υπεύθυνη ενημέρωση του κόσμου.

Είμαι στη διάθεσή σας
Με τιμή
Δημήτριος Μπίτζιος
Δρ. Γεωλόγος

Για την μεταφορά, Jimel, 24.07.2013