θάνατοι

Ιστορικά, η βρεφική θνησιμότητα, αφορούσε ένα σημαντικό ποσοστό των βρεφών που γεννιόταν. Έτσι και στο χωριό... Μην σας ταράζει το θέμα: η ζωή και ο θάνατος οφείλουν να συνυπάρχουν αρμονικά.

Θρήνος υπάρχει όπου υπάρχει θάνατος –δηλαδή παντού• σε όλο τον κόσμο και σε όλους τους λαούς. Πριν έρθει, όμως, η θλίψη, έχει έρθει η χαρά. Στην Βωλάξ, η κυρά-Σουφιά (Σοφία), η σύζυγος του Ματέου Φυρίγου, απέκτησε 8 παιδιά (από το 1778 μέχρι και το 1791). Η σύγχρονή της, Μαρούλα, σύζυγος του Πιέρου Φυρίγου απέκτησε και αυτή, τουλάχιστον, 8 παιδιά (από το 1778 μέχρι το 1792). Στα βιβλία βρήκαμε άλλα τρία παιδιά (το 1795, το 1798 και το 1812) που ενδεχομένως να άνηκαν σε άλλο ζευγάρι του χωριού με το ίδιο όνομα. Αν όχι, τότε, η οικογένεια αυτή είχε αποκτήσει 11 παιδιά! Οκτώ παιδιά είχε και η Μαρία του Μάρκου Φυρίγου, σύζυγος του Νικολού Φοσκαρίνη, η οποία σε διάρκεια 15 χρόνων (1781-1796) τεκνοποίησε 8 φορές. Εκείνα τα χρόνια, χάνονταν άδικα, πολλά παιδιά στην γέννα ή σε πολύ μικρή ηλικία. Οι γυναίκες της εποχής, ως την μόνη αντίσταση στον θάνατο, είχαν την ίδια την ζωή: τα επόμενα παιδιά τους! συνέχεια...

Κάτοικος Τήνου με παραδοσιακή ενδυμασία (1737).

Η Σύνοδος του Τριδέντου, έλαβε σημαντικές αποφάσεις για την «Μεταρρύθμιση της Εκκλησίας».  Στη Σύνοδο αυτή ορίστηκε να τηρεί κάθε ενορία βιβλία ληξιαρχικών και δημογραφικών καταγραφών. Μέσα από τις απογραφές αυτές και τους κώδικες γάμων (liber matrimoniorum), βαπτίσεων (liber baptizatorum) και θανάτου (liber defunctorum) μπορούμε να αντλήσουμε διάφορα στοιχεία για τις οικογένειες που υπήρχαν στο χωριό μας, τα τελευταία 300 χρόνια.

Μέσα από τα Βιβλία Θανάτων του ΑΚΤ φαίνεται πως αυτό του 1700 αποτέλεσε το πρώτο χρονολογικά ενοριακό ληξιαρχικό βιβλίο που αποφασίστηκε να τηρείται στη Γραμματεία της Επισκοπής. [1] Από τις τουλάχιστον 3.600 εγγραφές θανάτων οι 52 αφορούν το χωριό μας. Αυτό θα είναι και ο πρώτος μας οδηγός για τις οικογένειες του χωριού. 

Mια φωτογραφία με τον παππού, τον πατέρα και τον εγγονό εμφανίζει τρεις γενιές μαζί. Το ερώτημα είναι πόσα χρόνια χρειάζονται για να υπάρχει μια νέα γενιά. Ποιο είναι δηλαδή το χρονικό διάστημα από τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί μέχρι τη στιγμή που λογικά θα γεννηθεί ο απόγονός του; Aν και στο έτος 1700 ήταν κάτω από τα 19-20 χρόνια σήμερα, σε πολλές δυτικές χώρες, ξεπερνάει τα 27. Oι στατιστικολόγοι ορίζουν μια γενιά στα 25 χρόνια. 

Συνεπώς, αν μέσα στα 50 χρόνια καταγραφής δυο γενεών, αυτών που π.χ. πέθαναν στο χωριό, δεν υπάρχει το όνομα μιας οικογένειας, σημαίνει ότι αυτή μετοίκησε στο χωριό μετά (ή λίγο πριν) τα 50 αυτά χρόνια. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αν στις καταγραφές από τους κώδικες Θανάτου της Τήνου (1700-1750) δεν υπάρχουν κάποιες οικογένειες, λογικά, αυτές ήρθαν αργότερα στο χωριό. [2] Έτσι, οι οικογένειες των Vido, ήρθαν στο χωριό μετά το 1725, των Cappitanio μετά το 1850, των Piperi μετά το 1865, των Chariciopulo μετά το 1910 κ.λπ. [3] Φυσικά, οι παραπάνω οικογένειες υπήρχαν στην Τήνο, ακόμη και αιώνες πιο νωρίς, αλλά βρισκόντουσαν σε άλλους οικισμούς. Ενδεικτικά, οι Chariciopulo ζούσαν στα χωριά Κρόκος, Μέση, Μουσουλού, Στενή, Φαλατάδος. Οι Piperi στο Κάστρο και στο Σμαρδάκιτο. Οι Vido στα χωριά Κάστρο, Λουτρά, Στενή, Μουσουλού, Βλασάδος, και αργότερα (σε αντίθεση με ό,τι υποστηρίζει ο π. Φώσκολος) στον Κουμάρο. 

Στα τέλη του 1650, οι πιο μεγάλες οικογένειες του χωριού ήταν οι Calomeno και Damodon. [4] Από το 1680 και μετά αρχίζει η «άνθηση» της οικογένειας Ferigo. [5] Η οικογένεια αυτή θα έχει και τα περισσότερα μέλη από όλες τις άλλες σε κάθε απογραφή που γίνεται στο χωριό (το 1861, 1911 και 1932). Σ' αυτήν του 1911 –για να έρθουμε πιο κοντά στο σήμερα– στις 77 καταγραφές ατόμων του χωριού, οι τρεις πρώτες, σε αριθμό μελών, οικογένειες έχουν αθροιστικά περισσότερα  ή 16.8%), Vido (12 ή 15.5%).

Στην απογραφή του 1932 έχουμε διαφοροποιήσεις, με την άνοδο των οικογενειών Σιγάλα και Ζαλώνη, χωρίς όμως να χάνει τα πρωτεία η οικογένεια Φυρίγου, αφού αριθμεί 21 μέλη (28.5%) στα 70 άτομα του συνόλου του οικισμού! Συγκεκριμένα οι τρεις πρώτες: Firigo (21 μέλη), Sigala (11), Zalloni (10). [6] Η οικογένεια Vido έχει 9 μέλη και το 10ο θα γεννηθεί 31 μέρες μετά την απογραφή...

Ας ξαναγυρίσουμε στα βιβλία θανάτων (1700-1750) όπου οι συνολικές καταγραφές έχουν πραγματοποιηθεί από τον π. Μάρκο Φώσκολο. Aπό αυτό τον κατάλογο μεταφέρουμε τις οικογένειες της Βωλάξ, με το νούμερο που ακολουθεί τα επώνυμα να είναι ο αριθμός εκείνων που πέθαναν: 

Calomeno (Καλούμενος) 9
Damodon/Da Modon (Δαμοδόν) 8
Ferigo (Φυρίγος) 6
Colaro (Κολάρος) 4
Gisi (Γκίζης) 3
Zaloni (Ζαλώνης) 3
Andrioti (Ανδριώτης) 2 
Cicala (Τσικαλάς/Σιγάλας) 2
Foscarini (Φοσκαρίνης) 2
Marangon (Μαραγκός) 2
Adonopoli (Αδονόπολης;) 1
Amerali (Αμεραλής/Αμιραλής) [7] 1
Apergi (Απέργης) 1
Daverona (Δαβερώνης) 1
Fonso (Φόνσος) 1
Vlacho (Βλάχος) 1
Xenopulo (Ξενόπουλος) 1

Να σημειώσουμε εδώ ότι μέχρι το 1715 η Τήνος αποτελούσε βενετική κτίση. Τότε έχουμε την εισβολή των Τούρκων, την πολιορκία και την παράδοση του Κάστρου. Για αυτό και εκείνα τα χρόνια, μέχρι το 1718, οι καταγραφές έχουν κάποια μικροπροβλήματα.

Ας δούμε αναλυτικά τους θανάτους στο χωριό κατά την περίοδο 1700-1750:

Eπειδή ο Eνοριακός Kώδικας ξεκινάει το 1848 προσθέτουμε σε αυτό το post κάποιους από τους θανάτους που βρήκαμε το καλοκαίρι του 2011(από τις σελίδες: 35, 132, 133):

204 18.12.1818 Antonio (Marco Firigo & Agnesa του Georgio Foscarini)
205 7.03.1819 Elena (Antonio Foscarini & Irene)
206 10.10.1819 Giovanni (Nicoló Calumeno & Maria)
207 20.10.1819 Barbara (Pietro Xinopolo & Marietta)
208 6.01.1820 Soffia (Giovanni Firigo & Mariana)

[1] Από το έτος 1919 αρχίζουν οι καταγραφές που περιλαμβάνουν τη θρησκευτική πληροφορία για το αν ο θανών έλαβε τα προβλεπόμενα Μυστήρια (εξομολόγηση, κοινωνία κ.λπ.). Κάποιες φορές ο νοτάριος εξηγεί τους λόγους που κάποιος δεν τα έλαβε (π.χ. αιφνίδιος θάνατος, μικρή ηλικία, ατύχημα κ.λπ.).

Από το 1740 και μετά αναγράφεται και η ταφή του θανόντος με την εκκλησία στην οποία ετάφει ο νεκρός. Σημαντικό υλικό για τον ερευνητή «κοινωνιολογίας θανάτου».

[2] Υπάρχει φυσικά η υπόθεση πως θα μπορούσαν κάποιες οικογένειες που υπήρχαν στο χωριό, να έφυγαν για συγκεκριμένους λόγους και να επιστρέψανε, μετά από πολλά χρόνια, πάλι στον ίδιο οικισμό. Δεν μπορούμε να το αποκλείσουμε αυτό, πλην όμως, κανένα έγγραφο που να έχει έρθει στο φως μέχρι σήμερα δεν φανερώνει κάτι τέτοιο.

[3] Βλ. βιβλία θανάτων.

[4] To όνομα Damodon, ορθογραφικώς «Da Modon», σημαίνει «από την Μεθώνη» (Modon / Modone= Μεθώνη) –περιοχή που περιήλθε στους Ενετούς το 1125 μ.Χ.

[5] Το Ferigo δεν ξεκινάει ως επώνυμο αλλά προκύπτει από το μικρό όνομα πολλών Βενετών της εποχής. Γνωστότερος όλων ο μικρότερος γιος του Giacomo Contarini della Madonna dell' Orto (γεν. 1429). Ο συγκεκριμένος ήταν καπετάνιος πολεμικού πλοίου που πολέμησε την Γένοβα, τότε κύριος αντίπαλος της Βενετίας.

[6] I Zalloni είναι παλιά περιοχή στην Πάρμα της Ιταλίας. Θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι υπάρχει κάποια σχέση.

[7] Aμιραλής: Από το ιταλ. ammiraglio = ναύαρχος < βυζ. αμιράρης, αμιράλης < αραβ. αμίρ = αρχηγός (Ιωάννης Θωμόπουλος, «Πόθεν το όνομα Μυριάλλης», περιοδικό Ονόματα, φ.12, 1988, σ.744-745).

Πηγή πληροφοριών υπήρξαν:
π. Μάρκος Φώσκολος, Τηνιακά Ανάλεκτα, τ.5, Δεδεμάδης 2003
π. Μάρκος Φώσκολος, Πρακτικά Δ' Ονοματολογικού Συνεδρίου, Ονόματα τ.19, Αθήνα 2007

Για τη μεταφορά: dvidos, 7_2015

Με το post αυτό συνεχίζουμε την αποδελτίωση από τα Βιβλία Θανάτων. Οι παρακάτω απoγραφές βρίσκεται στις σελίδες 129-145 του Eνοριακού Kώδικα της Βωλάξ (Libro Maestro) και φυλάσσεται στα Αρχεία της Καθολικής Αρχιεπισκοπής της Τήνου. συνέχεια...

Ένα ταλαιπωρημένο από τον χρόνο βιβλίο (βλ. φωτό), διαστάσεων 9 x 18.5cm, αποκαλύπτει τους θανάτους που έγιναν στο χωριό μας από τις πρώτες μέρες του 1900 μέχρι και τον Οκτώβριο του 1972. Tα στοιχεία ήρθαν στα χέρια μας το Καλοκαίρι του 2009 και χρειάστηκε ενάμισης χρόνος για να τα επεξεργαστούμε/τεκμηριώσουμε. συνέχεια...

Tα αρχιτεκτονικά προσχέδια του οστεοφυλακίου.

Καταλήγοντας την έρευνά μας για τους θανόντες του χωριού, καταγράφουμε αυτούς που έχουν ταφεί τα τελευταία χρόνια στο κοιμητήριο του Αγίου Μάρκου.

Οι συνεχείς αλλαγές του χώρου ταφής του χωριού (ήδη από τον 17ο αιώνα), οι ταφές εντός των ναών, η πτώση της Ενορίας και η μεταφορά της στο παλιό ενοριακό κοιμητήριο δεν μας άφησε κανένα ουσιαστικό στοιχείο ούτε, έστω, κάποιου μισοερειπωμένου τάφου για τους πρώτους επτά αιώνες του οικισμού! Σήμερα δεν έχουμε καμία εικόνα για τα ταφικά μνημεία ή τις επιτύμβιες επιγραφές της Βωλάξ μέχρι και το 1972... συνέχεια...

όλοι αυτοί που θα διαβάσετε, έτσι πραγματικά ονομάζονται, μα θα μπορούσαν να έχουν όποιο όνομα τους δώσετε εσείς... συνέχεια...