συγκριτικές φωτογραφίες

Σήμερα τις περισσότερες φορές που χτίζουμε ένα σπίτι, επιλέγουμε τον προσανατολισμό του ανάλογα με τη θέα που έχει, επιλέγουμε την τοποθεσία με βάση το πόσο κοντά βρίσκεται στη εργασία μας, για το αν βρίσκεται σε αναβαθμισμένη περιοχή... Τις παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι δεν είχαν αυτές τις πολυτέλειες και έχτιζαν όπου μπορούσαν. Στο Monsanto, οι πέτρες έγιναν σπίτια και κάστρα που προστάτευσαν τους ανθρώπους και εκείνοι, με την σειρά τους, προστάτευσαν την αρχιτεκτονική κληρονομιά τους...

O βράχος αυτός δεν είναι από το χωριό μας, βρίσκεται στην Πορτογαλία... Νοτιοανατολικά της Serra da Estrela (Οροσειρά του Αστεριού) –της υψηλότερης οροσειράς της ηπειρωτικής Πορτογαλίας– στα διοικητικά όρια της Idanha-a-Nova, είναι χτισμένο στην πλαγιά του βουνού το μαγευτικό χωριό που το λένε Monsanto. Το χωριό έχει κτισθεί ανάμεσα στα βράχια, με τα σπίτια να πιέζονται από τους γιγαντιαίους ογκόλιθους και τα μικροσκοπικά δρομάκια να έχουν σκαλιστεί κυριολεκτικά επάνω στους βράχινους όγκους.

Το Monsanto –σε αντίθεση με το δικό μας χωριό– δεν έχει αλλάξει εδώ και αιώνες και οι μελέτες των γεωλόγων δείχνουν ότι τα πετρώματα της περιοχής έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά με τον γρανίτη της Βωλάξ. Η ιστορία του χωριού και το κάστρο του ανάγονται πίσω στο 1174 και, ήδη από το 1938, ψηφίστηκε ως «το πιο Πορτογαλικό χωριό στην Πορτογαλία» σε έναν εθνικό διαγωνισμό. Η δύσκολη πρόσβαση σ' αυτό και οι συνθήκες του «κλειστού περιβάλλοντος» οδήγησε σε ελάχιστες αλλαγές, με αποτέλεσμα να αποτελεί σήμερα ένα ζωντανό μουσείο.

Δεν θα φτάσετε εύκολα στο μέρος αυτό, αλλά η ατμόσφαιρα και η εντυπωσιακή θέα που θα συναντήσετε αν το προσπαθήσετε δείχνει να αξίζει! Δείτε και μόνοι σας!

Το δικό μας χωριό δείχνει ότι έχει κοντινά χαρακτηριστικά με το Monsanto. Έχουμε και εμείς οικήματα «απλού δομικού αισθήματος και ευφυούς εξοικονομήσεως αναγκών» που, δυστυχώς, ο συνεχής εξωραϊσμός τους, για να μην δείχνουν «πρωτόγονα»(πόσες ενοχές δεν δημιούργησαν οι κάτοικοι των πόλεων στους κατοίκους των χωριών τα μεταπολεμικά χρόνια στην Ελλάδα...), η ανάγκη να μεγαλώσουν οι χώροι με συνεχείς διαμορφώσεις, οι συνεχείς επεμβάσεις και προσθήκες, έκαναν την Βωλάξ να μοιάζει όπως όλα τα υπόλοιπα χωριά των Κυκλάδων, χάνοντας την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική της.

Μένω σε ένα χωριό. Δεν είναι από αυτά τα κυκλαδίτικα χωριουδάκια που φαντάζεστε. Είναι από τα «ορεινά». Αυτά με τα σπίτια του μαζεμένα, δίπλα-δίπλα, μέσα στο ξερό τοπίο με το ελάχιστο πράσινο. Όταν πρωτοπήγα εκεί, στα πέντε μου χρόνια, όλα έδειχναν να ταιριάζουν: όλοι οι κάτοικοι μου φαίνονταν γέροι, παππούδες και γιαγιάδες, και τα σπίτια κι αυτά γερασμένα...

Tα περισσότερα οικήματα ήταν εγκαταλελειμμένα και μισογκρεμισμένα. Χαλάσματα ήταν χωρίς στέγη, βουλημένα όπως τα έλεγαν. Ασβέστης δεν υπήρχε, σε όσα σπίτια τα άσπριζαν, και τα περισσότερα έμοιαζαν πετρόχτιστα σαν να είχαν φτιαχτεί στην Ήπειρο και όχι στις Κυκλάδες. Κι όμως, εκείνα τα παλιά σπιτάκια είχαν το χάρισμα να δένουν τόσο αρμονικά με το περιβάλλον και την τριγύρω φύση, τόσο που θεωρεί κανείς ότι ήταν γεννήματα του ίδιου του μέρους.

Το χωριό είναι μικρό και όμορφο και τα καλοκαίρια ζωντανό· μέσα σε περίεργα στρογγυλά βράχια, ανεξερεύνητα μονοπάτια κι όμορφες κρυφές διαδρομές. Ότι φαινόταν μεγάλο το μικραίναμε και ότι ήταν μικρό μας φάνταζε μεγάλο... Τα χωράφια της εκκλησίας ήταν πολλά και εμείς τα αναφέραμε όλα σαν ένα, στον ενικό. Από την άλλη, τις μικρές βελανιδιές τις λέγαμε πλατάνια! Είχαμε μπερδέψει συμμαθητές και γνωστούς από την Αθήνα. Είχαμε μπερδευτεί κι εμείς.συνέχεια...

Παλιές φωτογραφίες στην σημερινή εικόνα

Πέσαν στα χέρια μας διάφορες παλιές φωτογραφίες. Σε μερικές από αυτές σκεφτήκαμε ότι άξιζε να φωτογραφίσουμε την σημερινή τοποθεσία για σύγκριση.

Κάνοντας κλικ στις εικόνες μεγαλώνουν.

Οι παλιές φωτογραφίες προέρχονται από τον Δ.Βίδο (Ζ) και από τον Αντώνη Ξενόπουλο. Οι σύγχρονες είναι δικές μου, από το καλοκαίρι του 2011.

Αν έχετε παλιές φωτογραφίες και θέλετε να μας στείλετε: info(at)volax.gr, εξηγώντας με δυο λόγια τι ή ποιούς δείχνουν. 

Πρόσφατα, μια επισκέπτρια της Βωλάξ απευθύνθηκε στον φίλο της και του είπε: «Δεν είναι αυτό το χωριό που είχαμε έρθει τότε. Εκείνο ήταν μικρό και δεν είχε τίποτα... Είναι άλλο σου λέω, είμαι σίγουρη!»

Ήταν Δεκαπενταύγουστος του 1988, όταν ο φακός μια βιντεοκάμερας –σπάνιο για εκείνα τα χρόνια– προσπάθησε να καταγράψει τις γωνιές του χωριού μας, χωρίς να γνωρίζει ότι κατέγραφε το τέλος μιας ολόκληρης εποχής.

Τον Αύγουστο του 2010, εικοσιδύο χρόνια μετά, δοκιμάζουμε να κάνουμε την σύγκριση με το «σήμερα». Φωτογραφίζουμε το χωριό από την ίδια θέση ώστε να μπορεί κανείς να κάνει τη σύγκριση του τότε με το τώρα.

Δυστυχώς κάποιες φωτογραφίες δεν μπορούμε πλέον να τις αναπαράγουμε καθόλου: Νέα σπίτια εμφανίζονται μπροστά από τη θέση που είχε πάρει τότε ο φακός ή, πάλι, καινούργια οικήματα βρίσκονται ακριβώς επάνω στα σημεία που κάποτε υπήρχαν υπολείμματα πέτρινων τοίχων και γκρεμισμένων δομάτων.

Ξεκινάμε με το πρώτο μέρος αυτής της προσπάθειας.

Πηγή φωτογραφιών υπήρξαν:
Ντοκιμαντέρ, διάρκειας μίας ώρας, με τίτλο «Βωλάξ 1988»
Για τις φωτογραφίες του 2010: Leopold Dustal, Δημήτρης N. Βίδος

Φεβρουάριος 1642

Η πρώτη επίσημη καταγραφή του χωριού, βρίσκεται στον Κατάλογο Πρωτογέρων του 1621, στην ποιμαντική επίσκεψη του επισκόπου Νικόλαου Ρήγου στις 13 Φεβρουαρίου 1642. O επίσκοπος επισκέφτεται την παλιά ενορία του χωριού.

1907

Η εκκλησία που φαίνεται (μπροστά) ήταν η παλαιά ενορία της Bωλάξ (από καρτ ποστάλ της εποχής). Έπεσε το 1911 και από τότε χρησιμοποιείται το ενοριακό κοιμητήριο του αγίου Ιωάννη (πίσω). Στην θέση της γκρεμισμένης ενορίας υπάρχει σήμερα ένα μικρό εικονοστάσι.
 

1950

Tο ίδιο σημείο την δεκαετία του '50. Τις δεκαετίες του πενήντα και του εξήντα πολλοί νέοι εγκατέλειπαν το χωριό με κάθε τρόπο. Η υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής στην πόλη τροφοδοτούσε τα όνειρά τους.

Καλοκαίρι 1985

Οι... αθηναίοι γυρίζουν και χτίζουν εξοχικά. Τα μισά σπίτια είναι ερειπωμένα, με πεσμένες στέγες ή γεμάτα ποντίκια. Υποτυπώδης χωματόδρομος οδηγεί στο χωριό.

Αύγουστος 2008

Πολλά δέντρα και πράσινο, σχεδόν κανένα ερειπωμένο σπίτι. Πλέον υπάρχει κατάστημα με σουβενίρ, δύο ταβέρνες, θέατρο, μουσείο και ιστοσελίδα!