Δύο ήταν οι εκδηλώσεις που ήταν αφιερωμένες στην καλαθοπλεκτική χειροτεχνία. H  παλαιότερη παρουσιάστηκε πριν από 14 χρόνια, ανώ η τελευταία μόλις πριν από λίγες εβδομάδες...

22 Αυγούστου 1997, ώρα 19:00 (θέατρο του χωριού)

Η πρώτη εκδήλωση στο νεότευκτο (και όχι πλήρως ολοκληρωμένο [1] υπαίθριο θέατρο του χωριού, ήταν μια προβολή slides με τίτλο «Ιστόραμα της Τήνου με σταθμό το χωριό Βωλάξ». Ο κόσμος διψούσε για καλοκαιρινές εκδηλώσεις, ειδικά εκείνα τα χρόνια που οι πολιτισμικές εκδηλώσεις ήταν κάτι "καινούργιο" για το νησί. Την κορύφωση των εκδηλώσεων της χρονιάς αποτέλεσε μια πολύ όμορφη παρουσίαση για την καλαθοπλεκτική τέχνη που διοργάνωσαν, από κοινού, ο Σύλλογος της Βωλάξ και το Επαρχείο της Τήνου στα πλαίσια των εκδηλώσεων "Η Τήνος εκτός των Τειχών". 

Στις κερκίδες δεν έπεφτε καρφίτσα. Στην σκηνή του θεάτρου υπήρχαν δύο σειρές παρουσίασης. Στην πρώτη υπήρχαν 4 καρέκλες για τους 4 καλαθοπλέκτες που επιδείκνυαν κάποια από τα στάδια της διαδικασίας κατασκευής ενός καλαθιού, και στην πίσω σειρά υπήρχε (δεξιά) μια καρέκλα, όπου ένας πέμπτος καλαθοπλέκτης έδιχνε την πρώτη φάση επεξεργασίας των υλικών κατασκευής και (αριστερά) μία σύνθεση με κοφίνια, κόφες, πανέρια, καλάθια και άλλα είδη της λαϊκής αυτής τέχνης. Υπήρχε, μάλιστα, επάνω από τους καλαθοπλέκτες, ένα τεντωμένο σκοινί από όπου κρεμόταν ένα φωτιστικό κάλυμμα φτιαγμένο με καλάμι. (βλ. μικρή φωτό, στο τέλος)

Τον λόγο πήρε ο Ζακ Βίδος και εξήγησε στον κόσμο τι ακριβώς βλέπει. Τι κάνει, δηλαδή, ο κάθε καλαθοπλέκτης: «Ο πρώτος (Γιακουμής Σιγάλας), είναι αυτός που αρχίζει το καλάθι, που κάνει την πάτωση, δηλαδή το κάτω μέρος του καλαθιού. Ο Γιακουμής χρησιμοποιεί 8 βέργες. Σχίζει τις πρώτες τέσσερις, και περνάει άλλες τέσσερις από μέσα• από εκεί και πέρα αρχίζει το πλέξιμο του πάτου. [...] Ο δεύτερος καλαθοπλέκτης (Αντώνης Φυρίγος) αρχίζει με καλαμόζιρα, το πλέξιμο των "τοιχωμάτων" ενός καλαθιού. [...] Ο Μπαρμπα-Γιάννης (Γιάννης Πιπέρης) φτιάχνει το ντύσιμο ενός μπουκαλιού. Επειδή δεν θα το προλάβει, έχει ήδη ξεκινήσει από πριν, την πάτωση, το γύρισμα για το ανέβασμα, το ξωγύρι που λέγαμε. [...] Ο επόμενος καλαθοπλέκτης (Ιωσήφ-Αντώνης Σιγάλας) καθαρίζει τις βέργες για να μπορεί να ξεκινήσει η κατασκευή. [...] Ο Νάτσιος (Νάτσιος Χαρικιόπουλος) έχει καθαρίσει λίγο πιο πριν τα καλάμια και τώρα τα σχίζει δημιουργώντας τις λεγόμενες καλαμόζιρες, απαραίτητες για την διμιουργία μιας βωλακίτικης κατασκευής». 

Οι παραδοσιακοί καλλιτέχνες έδειξαν με επιδεξιότητα και τέχνη κάθε στάδιο της κατασκευής ενός καλαθιού. Ακολούθησε η Σοφία Βίδου για να πει λίγα πράγματα για την δημιουργία του θεάτρου και να παρουσιάσει τους καλαθοπλέκτες. Κατόπιν, τον λόγο πήρε ο Έπαρχος Τήνου, Αντώνης Μαραγκός για να αποκαλύψει τις πολιτιστικές ενέργειες του Επαρχείου και να ευχαριστήσει τον κόσμο.

Αμέσως μετά, περάσαμε στην ομιλία και την επεξήγηση της τεχνικής από τον εθνολόγο-λαογράφο Αλέκο Φλωράκη, ο οποίος μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η καλαθοπλεκτική είναι μια τέχνη που ξεκινά από την Μεσολιθική εποχή. Ο άνθρωπος κατευθύνθυκε προς αυτήν όταν για πρώτη φορά άρχισε να πλέκει κλαδιά για να κατασκευάσει την καλύβα του. Το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα βρέθηκε στο σπήλαιο Danger της Γιούτα, στην Αμερική, γύρω στο 9.000 π.Χ. Έκτοτε, καθώς η τέχνη αυτή αναπτυσσόταν στις διάφορες περιοχές του κόσμου, πέρασε και στη χώρα μας, διαμέσου της νεολιθικής, αρχαίας και βυζαντινής περιόδου και έφτασε στη νεότερη Ελλάδα, χωρίς να υποστεί ουσιαστικές αλλαγές.

»Από ορισμένες ιστορικές πληροφορίες συμπεραίνεται ότι στην Τήνο η καλαθοπλεκτική ήταν ανεπτυγμένη σε εργαστηριακό επίπεδο ήδη στα τέλη του 18ου αιώνα. Αργότερα, με την εύρεση της εικόνας της Μεγαλόχαρης και τον μεγάλο αριθμό προσκυνητών, η καλαθοπλεκτική βρήκε μια καινούρια αγορά. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αναφέρεται ότι το χωριό Βωλάξ ήταν το κέντρο της καλαθοπλεκτικής στο νησί, εφοδιάζοντας και την Σύρο.

»Σήμερα οι κάτοικοι του χωριού συνεχίζουν να είναι όλοι καλαθοπλέκτες. Τα παιδιά από νεαρή ηλικία μαθαίνουν αυτή την τέχνη, τα κατώγια των σπιτιών είναι γεμάτα από πρώτες ύλες και έτοιμα προϊόντα, ενώ ένα μέρος του σπιτιού είναι διαρρυθμισμένο σε εργαστήριο. Υπάρχουν καλοφτιαγμένα καλάθια, κοφίνια, κόφες, πανέρια, νταμιτζάνες για το κρασί κ.α. σε όλα τα μεγέθη. Τα εργαλεία είναι η "διχάλα" για το καθάρισμε της βέργας, το "τρισέτο", είδος καμπυλωτού μαχαιριού που αποτελεί και το βασικό εργαλείο, και το "καρφί" για να σφηνώνει τις βέργες. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται είναι η "σταβαριά" (ιτιά), η λυγαριά, το καλάμι και η "δραφιά" (πικροδάφνη)».

Στο τέλος, ξαναπήρε τον λόγο η γραμματέας του Συλλόγου και είπε κλείνοντας: «Ευχαριστούμε τους καλαθοπλέκτες που έδωσαν εικόνα και ζωντάνεψαν μπροστά στα μάτια σας, όλες τις τεχνικές που ανέφερε ο κ. Φλωράκης. Και τώρα, περιηγηθείτε στο φιλόξενο χωριό μας και επισκεφτείτε τα εργαστήρια καλαθοπλεκτικής• γνωριστείτε με τον χώρο και τους ανθρώπους του• συζητήστε μαζί τους• δείτε τα καλαθοπλεκτικά έργα τους• αγοράσετε –αν θέλετε– κάποια από αυτά και γευτείτε τα κεράσματα που υπάρχουν σε κάθε εργαστήρι. Σκορπιστείτε –μην πάτε όλοι μαζί σε ένα μέρος– και ξαναγυρίστε, γιατί οι καλαθοπλέκτες θα σας περιμένουν με φιλόξενη διάθεση στους χώρους που εργάζονται. Καλή συνέχεια σε όλους και σας ευχαριστούμε πολύ!». 

Όλη η εκδήλωση βιντεοσκοπήθηκε από την Φωτογονία, και εκτεταμένα αποσπάσματά της μονταρίστηκαν και πωλήθηκαν, εκείνα τα χρόνια, σε μορφή dvd.

1 Αυγούστου 2011, ώρα 19:00 (ιδιωτικός χώρος)

διάρκεια: 1-7 Αυγούστου 2011 
ώρες λειτουργίας: 11:00-14:00 & 18:00-21:00

Με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου «Μαθαίνω να πλέκω καλάθια - Τέχνη & τεχνικές», ώστε και ένας αρχάριος να μπορεί να μάθει την τέχνη, ο Ζακ Βίδος λειτούργησε Έκθεση Καλαθοπλεκτικής. Στην έκθεση παρουσιάστηκαν παραδοσιακά βωλακίτικα καλάθια αλλά –κυρίως– διαφορετικής φύσεως κομψοτεχνήματα, για να αποδειχθεί ότι καμία τέχνη –ακόμη και η καλαθοπλεκτική– δεν έχει σύνορα. Ξεχωρίσαμε τα περιστροφικά καλάθια και τις φωλιές των πουλιών.

[1] Εκείνη την εποχή δεν υπήρχε ηλεκτροδότηση του χώρου, ενώ δεν είχαν φτιαχθεί τα καμαρίνια και το wc κάτω από τις κερκίδες του θεάτρου.

Για την μεταφορά: mix 09/2015